Công nhân may mặc Bangladesh “oằn mình” giữa hỗn loạn thuế quan Trump

Công nhân may mặc Bangladesh “oằn mình” giữa hỗn loạn thuế quan Trump

Vào buổi sáng tại Ashulia – vùng ngoại ô phía tây bắc thủ đô Dhaka, hàng ngàn công nhân nam nữ vội vã trên những con đường hẹp, ổ gà để đến các nhà máy may mặc. Đây là khu công nghiệp tạo ra phần lớn thu nhập xuất khẩu của đất nước 173 triệu dân này.

Hàng triệu phụ nữ và nam giới Bangladesh đang làm việc trong các nhà máy may mặc để xuất khẩu: Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump kiên quyết tăng thuế nhập khẩu đã khiến sinh kế của nhiều người trong số họ đứng trước nguy cơ bị đe dọa. (Ảnh: Rajib Dhar)

Những công nhân này đã duy trì thói quen hàng ngày trong hầu hết năm qua, ngay cả khi Bangladesh trải qua giai đoạn hỗn loạn chính trị lớn nhất kể từ cuộc chiến tranh giành độc lập năm 1971. Hỗn loạn chính trị cùng những biến động tiếp theo đã buộc nhiều nhà máy may phải đóng cửa trong vài ngày.

Tuy nhiên, sự hỗn loạn thương mại do chính sách thuế quan thất thường của Tổng thống Mỹ Donald Trump gây ra đã chứng minh là thách thức lớn hơn nhiều khi nó làm xáo trộn kế hoạch của các thương hiệu và nhà bán lẻ quần áo Mỹ – những khách hàng quan trọng nhất của Bangladesh.

Bắt đầu từ tháng 9 năm ngoái, nhập khẩu quần áo của Mỹ từ Bangladesh tăng với tốc độ hai chữ số, có tháng tăng tới 46%, đưa quốc gia Nam Á này ngang bằng với Trung Quốc – quốc gia đẫn đầu lâu năm trên thị trường Mỹ. Nhưng thông báo kế hoạch thuế quan đối ứng toàn cầu của ông Trump vào tháng 4 đã nhanh chóng kéo giảm xuất khẩu của Bangladesh.

Với mối đe dọa tăng gấp 3 thuế nhập khẩu quần áo từ Bangladesh, những người mua Mỹ bắt đầu rút lui khỏi thị trường này và yêu cầu các nhà cung cấp giảm giá mạnh. Các nhà sản xuất may mặc phản ứng bằng cách đóng băng tuyển dụng để tiết kiệm tiền mặt và cảnh báo về khả năng sa thải hàng loạt.

Vào tháng 5, nhập khẩu quần áo của Mỹ từ Bangladesh giảm 8.2% so với cùng kỳ năm trước. Dữ liệu tháng 6 cho thấy mức giảm đã tăng tốc vượt 10%, và có thể còn tệ hơn vào tháng 7 khi các nhà máy may Việt Nam có vẻ sẽ có lợi thế thuế quan lớn.

Bangladesh đã bắt kịp Trung Quốc về cung ứng sản phẩm dệt may cho Mỹ

(Số liệu theo lô hàng hàng tháng, tính bằng tỷ USD)

Thở phào với mức thuế 20%

Trong ngày 31/07, các nhà sản xuất quần áo Bangladesh cuối cùng có thể “thở phào nhẹ nhõm” khi ông Trump công bố mức thuế quan bổ sung 20% cho Bangladesh – ngang bằng với Việt Nam.

“Hôm nay, chúng tôi đã thành công tránh được mức thuế quan đối ứng 35% đáng sợ”, Cố vấn An ninh Quốc gia Bangladesh Khalilur Rahman – người trong đoàn đàm phán bay đến Washington trong tuần trước – cho biết.

“Đây là tin tốt cho ngành may mặc và hàng triệu người phụ thuộc vào nó. Chúng tôi đã giữ được khả năng cạnh tranh toàn cầu và mở ra cơ hội tiếp cận thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới”, ông Rahman nói, đồng thời cam kết Bangladesh sẽ tăng mua máy bay, lúa mì, bông và khí tự nhiên hóa lỏng của Mỹ.

Các công nhân vận hành máy may tại That's It Sports Wear, một đơn vị thuộc Tập đoàn Ha-Meem, đang may quần áo tại Ashulia, Bangladesh. (Ảnh: Rajib Dhar)

Sự bất định về mức thuế quan đã khiến toàn bộ nền kinh tế Bangladesh “đứng ngồi không yên”. Không giống nhiều nước châu Á khác có nền xuất khẩu đa dạng, Bangladesh phụ thuộc cực kỳ nặng vào may mặc – chiếm 90% tổng xuất khẩu, và Mỹ là thị trường lớn nhất.

Khi ông Trump trở lại Nhà Trắng tháng 1, Mỹ đang áp thuế nhập khẩu trung bình 16.8% lên quần áo Bangladesh. Thông báo “Ngày Giải phóng” tháng 4 có thể đã thêm 37% thuế nữa.

“Tôi không biết chuyện gì sẽ xảy ra. Nhiều người chúng tôi từ nông thôn lên. Nếu sa thải hàng loạt, chúng tôi có thể rơi lại vào nghèo đói”, một nữ công nhân ở Ashulia chia sẻ với Nikkei Asia vào cuối tháng 6.

Ha-Meem Group – một trong những nhà xuất khẩu lớn nhất Bangladesh với 80,000 nhân viên – đã gửi 90% sản phẩm đến Mỹ, phục vụ các thương hiệu như Abercrombie & Fitch, Tommy Hilfiger và American Eagle Outfitters. Công ty đã phải đóng băng tuyển dụng giữa “cơn bão” thương mại.

“Nếu mức thuế 37% có hiệu lực, công ty có thể không có lựa chọn nào khác ngoài sa thải hàng loạt để tồn tại”, Md. Masudur Rahman, Trưởng bộ phận tuân thủ Ha-Meem, thừa nhận.

Quần áo chiếm phần lớn trong kim ngạch xuất khẩu của Bangladesh

(Giá trị hàng xuất khẩu ra nước ngoài trong năm tài chính kết thúc vào tháng 6/2025)

Theo Trung tâm Đối thoại Chính sách, hơn 100 doanh nghiệp may mặc Bangladesh phụ thuộc hoàn toàn vào thị trường Mỹ, và khoảng 300 doanh nghiệp có hơn một nửa xuất khẩu hướng đến nền kinh tế lớn nhất thế giới. Các chuyên gia ước tính xuất khẩu quần áo hàng năm của Bangladesh sang Mỹ sẽ giảm 34-60% nếu Mỹ áp thuế bổ sung 10% trở lên.

Để cạnh tranh với Việt Nam, các công ty Bangladesh tin rằng họ cần mức chênh lệch thuế không cao hơn 5 điểm phần trăm. “Các nhà mua quốc tế đã nói rõ rằng khoảng cách thuế quan vượt quá giới hạn này sẽ phải do Bangladesh gánh chịu, nếu không họ sẽ chuyển sang nước khác”, Mahmud Hasan Khan, Chủ tịch Hiệp hội May mặc Bangladesh, cảnh báo.

Xuất khẩu hàng may mặc của Bangladesh

Áp lực thuế quan đang thúc đẩy các nhà máy tự động hóa để cắt giảm chi phí. “Máy móc đang thay thế công nhân may mặc. Cơ giới hóa giúp chúng tôi giảm chi phí, tăng hiệu quả và tạo sản xuất không chất thải”, Masudur Rahman của Ha-Meem cho biết.

Tại một nhà máy ở Ashulia, sàn nhà trước đây đầy công nhân giờ được thống trị bởi 5 hệ thống cắt tự động. Một số công nhân có kỹ năng cao như Solema Akter Shumi, 31 tuổi, vẫn tìm được việc mới nhờ hiểu biết về máy móc. “Nhịp tim nền kinh tế chúng ta gắn liền với đôi bàn tay của những công nhân này, họ giờ đã đủ trưởng thành để tồn tại trong nghề”, cô nói.

Mỹ là thị trường lớn nhất cho quần áo xuất khẩu của Bangladesh

Tìm kiếm thị trường mới

Triển vọng giảm doanh số Mỹ đã thúc đẩy các nhà sản xuất Bangladesh tìm kiếm thị trường khác. Denim Expert – sản xuất quần jean cho DKNY và Sean John – đang phát triển kinh doanh ở Australia và Nhật Bản. “Chúng tôi đã cung cấp sản phẩm cho Kmart Australia, những thị trường này có tiềm năng cho hàng giá trị cao”, Giám đốc Mohiuddin Rubel cho biết.

Nhiều nhà sản xuất dự kiến sẽ tăng cường bán sang EU – khối đã mua nhiều quần áo Bangladesh hơn cả Mỹ. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến cạnh tranh gay gắt hơn và áp lực giảm giá xuất khẩu.

“Với chiến lược đúng đắn, Bangladesh có thể biến thách thức này thành chất xúc tác chuyển đổi, trở thành tay chơi cạnh tranh, đổi mới và được tôn trọng hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, Asif Ibrahim, Chủ sở hữu Newage Group, nhận định.

Mặc dù đã “thoát nạn” với mức thuế 20%, nhiều công nhân vẫn lo lắng về tương lai. “Chúng tôi không biết ông Trump là ai hay ông ấy định làm gì, nhưng các quản lý cứ nói về chiến tranh thương mại có thể ảnh hưởng đến chúng tôi”, Arzina Sultana, công nhân tại Gazipur, chia sẻ.

“Hai con tôi đang đi học. Toàn bộ lương tôi dùng cho việc học của hai đứa con, còn chồng chạy xe xích lô lo cơm áo. Nếu mất việc, con tôi có thể phải nghỉ học”, cô lo lắng.

Selim Raihan, Giáo sư kinh tế Đại học Dhaka, cảnh báo bức tranh chưa hoàn toàn rõ ràng vì đàm phán Mỹ-Trung vẫn tiếp tục. “Quyết định cuối cùng về mức thuế Trung Quốc sẽ then chốt trong việc định hình thương mại toàn cầu tương lai”, ông viết trên Facebook.

Nếu thuế Trung Quốc giữ ở 55% hiện tại, Bangladesh sẽ được hưởng lợi. Ngược lại, nếu khoảng cách thu hẹp, Bangladesh sẽ mất lợi thế. Trong mọi trường hợp, các nhà nhập khẩu Mỹ dự kiến sẽ yêu cầu nhà cung cấp Bangladesh chia sẻ gánh nặng thuế quan cao hơn.

Vũ Hạo (Theo Nikkei Asia)

FILI

– 14:02 04/08/2025