Vì sao Trung Quốc khó ‘giải cứu’ nền kinh tế thế giới một lần nữa?

Khi phần còn lại của thế giới đang mấp mé bên bờ vực suy thoái, điều mà các nhà hoạch định chính sách phương Tây không mong muốn nhất là Trung Quốc – động lực lớn nhất của tăng trưởng kinh tế toàn cầu kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 – có một sự phục hồi không đủ mạnh mẽ. Nhưng đó là những gì đang diễn ra.

Theo tờ DW (Đức), sau khi từ bỏ chính sách “zero-COVID” kéo dài một năm vào tháng 12/2022, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vẫn không hoạt động hết công suất.

Nhập khẩu của Trung Quốc giảm mạnh trong tháng 4 ở mức 7,9%, trong khi xuất khẩu tăng với tốc độ chậm hơn là 8,5% so với 14,8% trong tháng 3. Giá tiêu dùng tăng với tốc độ chậm nhất trong hơn hai năm vào tháng 4.

Trong khi đó, các khoản vay ngân hàng mới giảm mạnh hơn nhiều so với dự kiến vào tháng 4, với việc các nhà cho vay mở rộng 718,8 tỷ nhân dân tệ (104 tỷ USD) cho các khoản vay mới trong tháng, chưa bằng 1/5 so với tháng 3.

“Kỷ nguyên vàng” của Trung Quốc đã kết thúc?

Steve Tsang, Giám đốc Viện Trung Quốc tại Trường Nghiên cứu Phương Đông và Châu Phi có trụ sở tại London, cho biết: “Nền kinh tế Trung Quốc sẽ bùng nổ nhưng sẽ không quay trở lại thập kỷ vàng son của những năm 2010 khi tăng trưởng ở mức hai con số”.

Sự phục hồi mạnh mẽ từ Trung Quốc sẽ giúp bù đắp cho sự suy giảm dự kiến ở các nơi khác trên thế giới, được thúc đẩy bởi chính sách thắt chặt tiền tệ của các ngân hàng trung ương trong 12-18 tháng qua.

Gói kích thích khổng lồ của Trung Quốc sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008/09 từng giúp nền kinh tế toàn cầu phục hồi, một phần là do nhu cầu khổng lồ của quốc gia châu Á này đối với nguyên liệu thô nhập khẩu cho các dự án cơ sở hạ tầng.

Nhưng những biện pháp kích thích trong quá khứ đã khiến Trung Quốc chìm trong núi nợ. Hồi tháng 3, Quỹ Tiền tệ Quốc tế cảnh báo nợ của chính quyền địa phương Trung Quốc đã tăng lên mức kỷ lục 66 nghìn tỷ nhân dân tệ, tương đương một nửa GDP của nước này.

Ông Tsang cho biết những nhà hoạch định chính sách phương Tây đang “cầu nguyện” cho Trung Quốc phục hồi nền kinh tế, lúc này sẽ cần phải nhìn vào thực tế mới.

Căng thẳng thương mại từ thời cựu Tổng thống Trump giữa Bắc Kinh và Washington cũng kéo dài qua chính quyền của Tổng thống Joe Biden. Hành động thuế quan ăn miếng trả miếng đã dẫn đến lệnh trừng phạt của Mỹ đối với một số công ty và quan chức Trung Quốc. Washington thậm chí còn hạn chế quyền tiếp cận của Trung Quốc đối với công nghệ bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI) vì lý do an ninh quốc gia.

Bên cạnh đó, các nhà hoạch định chính sách phương Tây đang ngày càng coi Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc là mối đe dọa đối với lợi ích của họ. Thường được mệnh danh là Con đường tơ lụa Mới, sáng kiến này là khoản đầu tư trị giá 840 tỷ USD vào đường xá, cầu, cảng và bệnh viện tại hơn 150 quốc gia.

Tháng trước, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Christine Lagarde cũng than phiền về khả năng nền kinh tế toàn cầu có thể bị chia cắt thành các khối đối thủ do Trung Quốc và Mỹ dẫn đầu, đồng thời cảnh báo điều đó sẽ gây hại cho tăng trưởng và gia tăng lạm phát.

Bắc Kinh ưu tiên ‘tăng trưởng chất lượng’

Một lý do khác cho sự phục hồi không thực sự ấn tượng của Trung Quốc là kế hoạch chiến lược của Bắc Kinh nhằm đưa nền kinh tế lên cao hơn trong chuỗi giá trị, ưu tiên chất lượng hơn là số lượng tăng trưởng. Tuy nhiên, những cải cách này cần có thời gian.

Chuyên gia Pushan Dutt, Giáo sư kinh tế tại trưởng kinh doanh INSEAD ở Singapore, cho biết: “Trung Quốc đang cố gắng thiết kế một sự chuyển đổi từ một nhà sản xuất cấp thấp sang trở thành thống trị trong các ngành công nghiệp của tương lai (trí tuệ nhân tạo, người máy, chất bán dẫn…)”.

Ông nói thêm, khi nước này rời xa các ngành công nghiệp nặng do các công ty nhà nước thống trị để hướng tới đổi mới và tiêu dùng trong nước, thì tăng trưởng chậm lại là một “hệ quả tất yếu”.

IMF vẫn dự đoán rằng Trung Quốc sẽ tiếp tục là động lực lớn nhất của tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong 5 năm tới, đóng góp khoảng 22,6% vào tổng tăng trưởng thế giới, so với chỉ 11,3% của Mỹ.

Trong khi nhu cầu phương Tây chậm lại sẽ tiếp tục tác động tiêu cực đến xuất khẩu của Trung Quốc, nền kinh tế nội địa vẫn có nhiều điều đáng mừng, đặc biệt là do nhu cầu bị dồn nén sau ba năm phong tỏa do COVID-19.

Ông Dutt nói với DW: “Người tiêu dùng Trung Quốc đã tích lũy được 2,6 nghìn tỷ USD tiền tiết kiệm trong thời kỳ đại dịch. Vì vậy, lĩnh vực dịch vụ được kỳ vọng sẽ phục hồi trong thời gian ngắn”.