Thị trường chứng khoán: Kênh sinh lời hay sòng bạc?

Thị trường chứng khoán: Kênh sinh lời hay sòng bạc?

Giá nhà đất tăng cao khiến kênh đầu tư bất động sản yêu cầu nguồn vốn quá lớn so với nhiều người trẻ. Họ tìm đến chứng khoán như giải pháp thay thế. Nhưng lịch sử cho thấy đây không phải nơi dễ kiếm tiền.

Nhân viên ngân hàng Duy Khương, 24 tuổi, biết đến chứng khoán từ những cuộc trò chuyện cùng bạn bè, từ đó hứng thú tìm hiểu, rồi dần biến chứng khoán trở thành kênh đầu tư duy nhất của anh.

Trong cuộc phỏng vấn qua thư với người viết, Khương chia sẻ suy nghĩ rằng: bất động sản có tiềm năng tăng giá tốt nhưng cần vốn lớn, tiền gửi an toàn nhưng sinh lợi mỏng, trong khi anh không đề cao giá trị thật của tiền số. Đang có mảng kinh doanh riêng, Khương càng ưa thích chứng khoán bởi tính thanh khoản dễ dàng, giúp linh hoạt dòng tiền khi cần kíp. “Enter cái là bán” – anh cho biết.

Tuy nhiên, thị trường cổ phiếu không chỉ có màu hồng. Tại Việt Nam, một thống kê thường được giới chuyên gia trích dẫn là trên 90% nhà đầu tư cá nhân thua lỗ về dài hạn, bất chấp bối cảnh nhiều cổ phiếu đã tăng bằng lần trong thập niên qua khi nền kinh tế tăng trưởng cao.

Có nhiều nguyên nhân cho kết quả đáng buồn đó, nhưng cốt lõi vẫn xoay quanh năng lực đầu tư và khả năng kiểm soát tâm lý hạn chế của đại đa số nhà đầu tư tay ngang.

Với Khương, anh cho biết, sai lầm lớn nhất của bản thân là mua theo cảm tính. Thêm vào đó, người mới bước chân vào thị trường khó hiểu đúng và chẳng biết nên bắt đầu từ đâu.

Trong 5 năm qua, hàng triệu nhà đầu tư mới gia nhập thị trường hẳn từng trải qua cảm giác của Khương. Họ càng cảm nhận rõ về tính biến động mạnh của cổ phiếu, khi thị trường đi từ vực sâu 660 điểm của VN-Index vào tháng 3/2020 lúc đại dịch COVID bùng phát, đến đỉnh cao 1,500 điểm vào cuối năm 2021, rồi sụp đổ 33% giá trị chỉ trong năm 2022.

Kênh đầu tư hay sòng bạc?

Rào cản để tham gia thị trường chứng khoán khá thấp. Nhờ sự phát triển công nghệ, chỉ cần vài phút thao tác là một cá nhân đã có thể mở tài khoản và mua bán cổ phiếu tùy ý.

Sự tham gia chi phối của nhà đầu tư cá nhân khiến thị trường – nơi khuếch đại cả lòng tham và nỗi sợ – càng mang nặng tâm lý đám đông. Thêm vào đó, trong những lúc thị trường hứng khởi, tài khoản của nhà đầu tư cũng thường chất đầy bởi nợ vay ký quỹ (margin) nên khi giá xuống thì thành quả dễ dàng tan biến.

Dù có những giai đoạn thăng hoa – khi cả xã hội bàn về các mức giá cổ phiếu tăng cao, như năm 2006 và 2021, kênh đầu tư này vẫn chưa bao giờ cạnh tranh nổi với bất động sản về khả năng tạo ra của cải, ít nhất là trong tâm trí của phần đông người Việt. Nguyên do một phần bởi sự khốc liệt ở chu kỳ giá xuống, như năm 2008 và 2022, xảy ra ngay sau các đợt bùng nổ.

Câu hỏi đặt ra là liệu cá nhân không chuyên có khả năng tìm kiếm lợi nhuận một cách bền vững trên thị trường chứng khoán?

T.V, 30 tuổi, nhớ lại cảm giác phấn khích của anh và đồng nghiệp, vì chẳng tốn mấy công sức mà vẫn lãi lớn ngay khi bước chân vào thị trường giữa năm 2020. Tuy nhiên, họ thua lỗ dồn dập trong năm 2022. “Cổ phiếu bất động sản rớt kinh hoàng, rồi thị trường bất động sản cũng sụp” – anh kể.

Công ty phân phối thang máy nơi T.V công tác cũng chứng kiến việc làm ăn đi xuống, phải thu hẹp đội ngũ trong 2 năm qua vì thị trường xây dựng khó khăn. Trong lúc đó, đồng nghiệp của anh vẫn bám trụ với chứng khoán.

Đến gần đây, khi thấy giá cổ phiếu tăng trở lại, T.V mô tả mọi người vẫn hành xử tương tự những ngày đầu, hầu như không quan tâm đến phân tích hay theo dõi tình hình kinh doanh của doanh nghiệp trên sàn. “Chủ yếu chỉ bàn luận kỹ thuật, rồi dòng tiền” – anh nói.

T.V mô tả đồng nghiệp có tâm lý đánh cược, muốn kiềm tiền nhanh, không xem chứng khoán là kênh đầu tư lâu dài. “Hiện tại, có lẽ nước lên thì thuyền lên” – anh chia sẻ.

Người tham gia thị trường ưa thích lướt sóng hơn so với đầu tư lâu dài

Ngày tươi đẹp

Thị trường chứng khoán gần đây quả đang trải qua những ngày tươi đẹp. Chỉ số VN-Index đã chạm ngưỡng 1,330 điểm, cao nhất kể từ tháng 5/2022. Việt Nam cũng đang lọt vào tốp thị trường chứng khoán mạnh mẽ nhất thế giới khi tăng 4% trong tháng gần nhất, bất chấp bị khối ngoại bán ròng. Thanh khoản giao dịch vượt 20 ngàn tỷ đồng trong nhiều phiên liên tiếp, sau những tháng loanh quanh 12-15 ngàn tỷ đồng/phiên.

Đà lên giá của cổ phiếu được khích lệ bởi cuộc cải cách thể chế khởi xướng từ cuối năm 2024, cũng như các kế hoạch đầu tư hạ tầng khổng lồ vào đường cao tốc, cảng, đường sắt… cùng cam kết duy trì chính sách tiền tệ theo hướng hỗ trợ nền kinh tế của cơ quan quản lý.

Tuy nhiên, trong lúc giới tham gia thị trường kháo nhau về chu kỳ mới gõ cửa, vết xe đổ của lịch sử thua lỗ sẽ vẫn hiển hiện nếu nhận thức của các nhà đầu tư cá nhân không thay đổi.

Vào tháng 7/2024, tại diễn đàn do Câu lạc bộ Nhà báo Chứng khoán tổ chức, Thứ trưởng Bộ Tài Chính – ông Nguyễn Đức Chi đã nêu lên tầm quan trọng của việc gia tăng số lượng nhà đầu tư tổ chức để thị trường phát triển bền vững, đạt chất lượng cao hơn.

Dù vậy, xoay chuyển tâm lý tự quản tài sản của người Việt không phải chuyện một sớm một chiều. Thứ trưởng Chi cho biết, bên cạnh đào tạo thông qua truyền thông, cũng như nhà đầu tư tự trả giá thực tế trên thị trường thì hy vọng dần dần họ thay đổi nhận thức để đầu tư thông qua các nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Trong thực tế, tỷ lệ thua lỗ lên đến 90% cũng đã gây ám ảnh cho một bộ phần nhà đầu tư. Phỏng vấn qua thư với người viết, một bạn trẻ cho biết đã cân nhắc gửi gắm tiền cho các quỹ, vì e ngại rơi vào tình huống tương tự. Kỹ sư T.V cũng có cùng quan điểm. Anh hiện ủy thác đầu tư và không tự tham gia thị trường như đồng nghiệp. “Tôi hiểu mình chẳng có khả năng đó và tập trung cho công việc chính thì tốt hơn” – anh nói.

* Có bao nhiêu tiền mới nên đầu tư cổ phiếu?

* Hiểu về phương pháp đầu tư tích lũy, gia tăng tài sản bằng “kỳ quan thứ 8”

Thừa Vân

FILI

– 08:12 25/03/2025