Thế giới dựng “khiên chắn” với thép Trung Quốc

Thế giới dựng “khiên chắn” với thép Trung Quốc

Làn sóng bảo hộ ngành thép đang lan rộng khắp toàn cầu khi hàng trăm triệu tấn thép giá rẻ từ Trung Quốc tràn ngập thị trường thế giới.

Năm 2024 đánh dấu một bước ngoặt đáng báo động khi quốc gia này xuất khẩu kỷ lục hơn 117 triệu tấn thép, tăng hơn 25% so với năm 2023.

Đằng sau con số kỷ lục này là câu chuyện về sự suy thoái trong lĩnh vực bất động sản Trung Quốc – nguyên nhân cốt lõi dẫn đến nhu cầu thép nội địa trì trệ. Khi thị trường nội địa không thể hấp thụ hết sản lượng, các nhà sản xuất thép Trung Quốc đã tìm lối thoát bằng cách đẩy mạnh xuất khẩu, thậm chí chấp nhận cắt giảm giá sâu để duy trì dòng tiền.

“Các công ty thép Trung Quốc có thể chấp nhận hoạt động thua lỗ trong một thời gian để không cắt giảm sản xuất. Họ đang tìm cách tiêu thụ sản phẩm của mình. Hy vọng rằng Trung Quốc sẽ tiêu thụ nhiều thép hơn không thành hiện thực, vì không có biện pháp hỗ trợ hiệu quả nào được đưa ra cho ngành xây dựng” – Andriy Glushchenko, chuyên gia phân tích của GMK Centre nhận định.

Tiêu thụ thép nội địa của Trung Quốc trong năm 2024 đã chạm đáy 6 năm, ở mức 892.87 triệu tấn, giảm 4.8% so với năm trước và giảm đến 10.2% so với mức đỉnh của thị trường bất động sản năm 2021. Cùng lúc đó, tổng lợi nhuận của các nhà máy thép thành viên Hiệp hội Sắt thép Trung Quốc (CISA) trong năm 2024 đã sụt giảm 50.3%, chỉ còn 42.9 tỷ Nhân dân tệ (tương đương 5.92 tỷ USD).

Dựng khiên

Trước làn sóng thép giá rẻ từ Trung Quốc, nhiều quốc gia đã bắt đầu dựng “lá chắn” bảo vệ ngành công nghiệp nội địa. Theo dữ liệu từ Platts và Hiệp hội Sắt thép Trung Quốc, Trung Quốc đối mặt với khoảng 29 vụ kiện thương mại thép lớn trong khoảng thời gian từ đầu năm 2024 đến tháng 2/2025, vượt xa con số 15 vụ kiện trong giai đoạn 2020-2023.

Chỉ trong khoảng thời gian từ tháng 6/2024 đến tháng 2/2025, 10 quốc gia và khu vực đã áp thuế chống bán phá giá đối với một số sản phẩm thép Trung Quốc. Gần đây nhất là trường hợp của 2 thị trường nhập khẩu thép lớn nhất từ Trung Quốc: Việt Nam đã quyết định áp thuế chống bán phá giá tạm thời lên tới 27.83% đối với một số sản phẩm thép cán nóng, trong khi Hàn Quốc áp thuế tạm thời lên tới 38% với thép tấm từ Trung Quốc.

Chưa dừng lại ở đó, hiện có thêm 19 vụ kiện thương mại khác, chủ yếu là thuế chống bán phá giá, từ 14 quốc gia và khu vực đối với thép Trung Quốc đang được điều tra. Theo dữ liệu của Bộ phận Phân tích Thương mại Toàn cầu (GTAS), nếu tất cả các vụ kiện này dẫn đến việc áp thuế nhập khẩu, khoảng 9,44 triệu tấn/năm của xuất khẩu thép của Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp.

Mỹ quyết chặn “đường vòng” của thép Trung Quốc

Ở phía bên kia Thái Bình Dương, Tổng thống Donald Trump đã công bố kế hoạch áp thuế 25% đối với tất cả thép nhập khẩu vào Mỹ, có hiệu lực từ ngày 12/3. Điểm đáng chú ý trong chính sách này là Mỹ không chỉ nhắm vào Trung Quốc mà còn áp dụng mức thuế này với tất cả các quốc gia xuất khẩu thép.

Theo giới chuyên gia, động thái này không chỉ nhằm vào Trung Quốc mà còn nhằm ngăn chặn thép nước này “lách luật” bằng cách trung chuyển qua nước thứ ba rồi tái xuất sang Mỹ. Thực tế, mặc dù chiếm hơn 50% sản lượng thép toàn cầu, Trung Quốc chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng lượng thép nhập khẩu trực tiếp vào Mỹ. Thay vào đó, phần lớn thép Trung Quốc đã “cập bến” Việt Nam, Hàn Quốc, UAE, Thái Lan, Philippines trước khi có thể được chế biến và tái xuất.

“Nếu Mỹ dựng rào cản thì ít nhất một phần thép sẽ được chuyển hướng sang nơi khác, ít nhất là trong ngắn hạn”, Tomas Gutierrez, Chuyên viên phân tích tại công ty tư vấn Kallanish Commodities và người đã theo dõi ngành công nghiệp này trong hơn 15 năm, nhận định. “Nhiều nhà máy sẽ phải tìm kiếm các thị trường mới”.

Đối tác thương mại lớn của Mỹ là Mexico cũng vừa thông báo sẽ khởi động cuộc điều tra về hành vi bán phá giá thép cán từ Trung Quốc và Việt Nam. Trong khi đó, châu Âu đang cân nhắc siết thêm hạn chế nhập khẩu thép để bảo vệ ngành công nghiệp nội địa.

Xuất khẩu thép Trung Quốc sẽ giảm từ cuối năm 2025?

Làn sóng các biện pháp bảo hộ toàn cầu đang đặt ra câu hỏi lớn về tương lai xuất khẩu thép của Trung Quốc. Dù vậy, trước mắt, với tình trạng nhu cầu yếu kém trong nước, các nhà sản xuất thép Trung Quốc vẫn buộc phải tìm đầu ra ở thị trường nước ngoài, đặc biệt nhắm vào những quốc gia chưa áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại hoặc có mức thuế thấp hơn.

“Không bán được ở Mỹ, họ có thể chuyển sang châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc hoặc có thể cả Việt Nam” – ông Nghiêm Xuân Đa, Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) nhìn nhận.

Tuy nhiên, chiến lược này dường như không bền vững trong dài hạn. Xu Xiangchun, nhà phân tích của Mysteel Global, chỉ ra một thách thức lớn: “Phần còn lại của thế giới khó có thể hấp thụ những khối lượng đó, vì nhu cầu thép toàn cầu khá yếu. Điều này đồng nghĩa với việc không chỉ các nước khác mà cả Trung Quốc đều sẽ phải cắt giảm sản xuất”.

Theo nhận định của giới chuyên gia, các hàng rào thương mại sẽ bắt đầu phát huy tác dụng vào cuối năm 2025, trước khi tạo áp lực mạnh mẽ hơn trong năm 2026. “Xuất khẩu thép của Trung Quốc gần như chắc chắn sẽ giảm trong năm 2025, với tất cả những xung đột thương mại này” – một thương nhân có trụ sở tại Trung Quốc chia sẻ – “Tuy nhiên, xuất khẩu vẫn có thể duy trì ở mức khoảng 100 triệu tấn trong năm 2025, vì sự sụt giảm sẽ diễn ra từ từ”.

Tất cả những yếu tố này đang tạo thêm áp lực buộc ngành công nghiệp thép Trung Quốc phải kiềm chế công suất dư thừa. Tại các cuộc họp lập pháp thường niên của chính phủ ở Bắc Kinh tuần trước, các nhà hoạch định chính sách đã cam kết cắt giảm năng lực dư thừa trong ngành thép và các lĩnh vực công nghiệp khác – khoảng một thập kỷ kể từ lần gần nhất mà họ đưa ra nỗ lực cải cách phía cung.

“Những áp lực từ bên ngoài này sẽ thúc đẩy Bắc Kinh triển khai các biện pháp cải cách mạnh mẽ hơn trong ngành thép, bao gồm việc cắt giảm công suất dư thừa, kiểm soát chặt chẽ sản lượng và tái cơ cấu ngành công nghiệp” – Các nhà phân tích của Citigroup cho biết.

Vũ Hạo

FILI

– 12:00 14/03/2025