Stablecoin neo theo USD bùng nổ: Bài toán nan giải cho các ngân hàng trung ương

Stablecoin neo theo USD bùng nổ: Bài toán nan giải cho các ngân hàng trung ương

Các quốc gia đang phải cân nhắc giữa nhu cầu sử dụng tiền số ngày càng lớn của công chúng với những cảnh báo về rủi ro đối với ổn định tài chính của lĩnh vực này.

Tháng trước, Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) đã lên tiếng cảnh báo rằng nếu stablecoin phát triển không kiểm soát, niềm tin của công chúng vào tiền tệ có thể bị đe dọa nghiêm trọng. Ảnh: Arnd Wiegmann/Reuters.

Các ngân hàng trung ương trên thế giới đang đứng trước lựa chọn khó khăn: Nên đón nhận stablecoin hay phát triển các giải pháp công nghệ thay thế, trong bối cảnh Mỹ tích cực hỗ trợ đồng tiền số do tư nhân phát hành và đẩy mạnh sự phổ biến của lĩnh vực này vào dòng chảy tài chính chính thức.

Tuần này, tại Washington, các chính trị gia thúc đẩy việc thông qua một dự luật nhằm cấm Cục Dự trữ Liên bang (Fed) phát hành tiền ảo quốc gia và xây dựng khuôn khổ pháp lý cho stablecoin tư nhân. Với chính quyền Trump, các đồng tiền phần lớn được bảo chứng bằng tài sản USD này trở thành công cụ khẳng định sức mạnh toàn cầu của đồng USD.

Tuy nhiên, Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) đã lên tiếng cảnh báo vào tháng trước: Nếu để stablecoin phát triển tự do, niềm tin của người dân vào tiền tệ sẽ bị xói mòn, chủ quyền tiền tệ bị đe dọa và những rủi ro đối với ổn định tài chính trở nên khó kiểm soát. Các nhà hoạch định chính sách cũng lo ngại rằng stablecoin có thể bị lợi dụng làm công cụ trung gian cho các hoạt động tội phạm tài chính.

Để đối phó với xu thế này, một số quốc gia đang gấp rút phát triển tiền ảo của ngân hàng trung ương (CBDC), nhằm mang đến cho người dân lựa chọn thanh toán số hóa an toàn và góp phần ngăn chặn làn sóng “Đôla hóa” đang mạnh lên. Dù vậy, các dự án CBDC cho đến nay vẫn gặp không ít khó khăn, hiệu quả triển khai còn khá hạn chế.

Ông Christian Catalini, sáng lập Phòng thí nghiệm Kinh tế học Tiền mã hóa tại Viện Công nghệ Massachusetts, nhận định: “Chúng ta đang sống trong một bối cảnh kỳ lạ, khi stablecoin neo theo đồng USD nắm vị trí áp đảo. Nếu không có các biện pháp quản lý, điều này có thể dẫn đến tình trạng đô la hóa tràn lan”.

Ông nhấn mạnh thêm: “Nhưng đây chưa phải trạng thái cân bằng lâu dài. Các quốc gia khác đều nhận ra điều này và đang đắn đo: nên tìm cách kiểm soát xu hướng này, hay tận dụng stablecoin như động lực đổi mới tài chính bằng việc phát triển phiên bản nội địa?”

Hiện trên toàn cầu có khoảng 250 tỷ USD giá trị stablecoin đang lưu hành, phần lớn đều neo theo đồng USD. Nhà đầu tư thường rót vốn vào loại tài sản này để giữ tiền trước khi giao dịch tiền mã hóa hoặc sử dụng để thanh toán, bởi giao dịch chỉ mất vài phút thay vì vài ngày như ngân hàng truyền thống, đồng thời chi phí giao dịch lại rẻ hơn rất nhiều.

Giới phân tích nhận định thị trường stablecoin sẽ tiếp tục tăng trưởng bùng nổ trong những năm tới. Viện Citi dự báo nguồn cung stablecoin toàn cầu có thể đạt 1.6 ngàn tỷ USD vào năm 2030, thậm chí có thể tăng vọt đến 3.7 ngàn tỷ USD nhờ khung pháp lý thuận lợi hơn tại Mỹ. Tuy nhiên, tốc độ phát triển quá nhanh này cũng tiềm ẩn nguy cơ khiến các quốc gia không theo kịp sẽ bỏ lỡ việc phát triển ngành công nghiệp mới, đồng thời mất tiếng nói trong việc định hình luật chơi toàn cầu.

Gần đây, Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc (BOK) đã quyết định tạm dừng thử nghiệm dự án đồng tiền số quốc gia. Trong khi đó, 8 ngân hàng thương mại lớn ở xứ sở kim chi lại bắt tay phát triển một loại stablecoin neo theo đồng won, phản ánh sự chuyển hướng ưu tiên rõ rệt sang giải pháp tiền số do khu vực tư nhân dẫn dắt.

Tại Anh, Ngân hàng Trung ương (BOE) cũng cho thấy dấu hiệu thay đổi thái độ, khi phát đi tín hiệu nới lỏng so với quan điểm thận trọng trước đây với các tổ chức phát hành stablecoin. Ông Varun Paul, Giám đốc cao cấp của Fireblocks và từng giữ vị trí Trưởng bộ phận fintech tại BOE, cho biết việc này xuất phát từ lo ngại Vương quốc Anh có thể tụt lại trong cuộc cạnh tranh toàn cầu nếu Mỹ hợp pháp hóa và thúc đẩy stablecoin trở thành xu hướng chủ đạo.

Ông cũng nhấn mạnh thị trường đã thay đổi mạnh mẽ kể từ khi BOE tổ chức cuộc tham vấn đầu tiên về quản lý stablecoin vào năm 2023. Nếu như trước đó công nghệ này vẫn ở rìa hệ thống tài chính, thì nay đã trở thành một lực lượng phát triển bùng nổ. BOE nhận thức rõ rằng nếu không kịp thời thích ứng, họ sẽ để mất quyền chủ động trong việc định hình luật chơi cho thị trường mới này.

Dù vậy, Thống đốc BOE Andrew Bailey vừa cảnh báo trên tờ The Times rằng việc các ngân hàng lớn tự phát hành stablecoin có thể đặt ra rủi ro cho sự ổn định tài chính. Theo ông Bailey, giải pháp hợp lý hơn cho Anh là từng bước chuyển sang áp dụng tiền gửi dạng token hóa – tức số hóa tiền gửi của các ngân hàng thương mại, qua đó rút ngắn thời gian thanh toán – thay vì vội vàng đưa ra một đồng tiền số quốc gia mới.

Tại khu vực đồng Euro, nhiều nhà hoạch định chính sách đang ấp ủ kỳ vọng đưa đồng Euro trở thành đồng tiền dự trữ mới thay thế vị trí thống trị của USD. Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) là lực lượng dẫn dắt chủ chốt khi mạnh mẽ thúc đẩy phát hành đồng Euro số. Từ năm 2021, dự án đồng Euro số phục vụ đối tượng khách hàng bán lẻ đã được triển khai, với mục tiêu từng bước giảm sự phụ thuộc của châu Âu vào các tập đoàn công nghệ Mỹ đang nắm giữ hạ tầng thanh toán xuyên lục địa.

Tuy vậy, bức tranh phát triển tiền số do ngân hàng trung ương phát hành (CBDC) trên thế giới vẫn chưa thực sự khởi sắc. Dù toàn cầu ghi nhận 69 dự án CBDC bán lẻ đang trong quá trình triển khai, mới chỉ có 3 dự án chính thức đưa vào vận hành và hai dự án khác đã phải dừng lại giữa chừng, theo thống kê của Trung tâm nghiên cứu Atlantic Council.

Ám ảnh lớn nhất đối với các dự án CBDC là thất bại điển hình của Nigeria. Năm 2021, nước này từng tự tin phát hành đồng tiền số e-Naira, song đa phần người dân lại thờ ơ và chuyển sang sử dụng stablecoin neo theo đồng USD do các tổ chức tư nhân phát hành. Kết quả là dự án bị coi là thất bại và buộc Chính phủ Nigeria phải tăng cường kiểm soát các sàn giao dịch tiền ảo, đánh đổi cả không gian phát triển tự do của thị trường.

Theo quan điểm của ông Nitin Datta, Chánh văn phòng UNDCIF (cơ quan trực thuộc Liên Hợp Quốc về tài sản số), một phần nguyên nhân khiến đồng e-naira thất bại là do nó chỉ đơn thuần là phiên bản số hóa của đồng tiền nội tệ truyền thống, vốn không nhận được sự tin tưởng từ công chúng. Ông nhận định: “Nigeria là một thử nghiệm thị trường tự do. Dù muốn hay không, các sàn giao dịch và stablecoin sẽ tiếp tục tồn tại, không thể loại bỏ hoàn toàn hoạt động của thị trường”.

Tuy chưa phủ nhận tiềm năng của stablecoin, bà Ruth Wandhofer, Chủ tịch cơ quan quản lý hệ thống thanh toán Vương quốc Anh, nhấn mạnh rằng loại tài sản này vẫn chưa cho thấy khả năng ứng dụng ở quy mô lớn. Theo bà, một giám đốc tài chính cấp toàn cầu “khó có thể dùng stablecoin để thực hiện các giao dịch giá trị lớn xuyên biên giới” do vướng phải chi phí chuyển đổi ngoại tệ đáng kể, như bà từng dẫn chứng tại một hội nghị gần đây.

Bà cũng chỉ ra thực tế tại nhiều quốc gia, người tiêu dùng vẫn thiếu kiến thức tài chính cơ bản, hệ thống thanh toán còn nhiều hạn chế, trang thiết bị công nghệ chưa đáp ứng, và tính minh bạch chưa cao. “Nếu dùng stablecoin như một phương tiện trung gian để nạp và rút tiền, đôi khi chi phí phát sinh còn vượt cả việc chuyển tiền qua Western Union”, bà cảnh báo.

Ngoài ra, bà lưu ý rằng khi giao dịch bằng tiền ảo gia tăng, nhà nước sẽ dễ thất thu thuế hơn do khó kiểm soát dòng tiền. “Bởi vậy, chắc chắn nước Anh và châu Âu sẽ cần phát triển phiên bản số hóa của đồng bảng và đồng Euro trong tương lai”, bà kết luận.

Đối với những dự án này, ông Josh Lipsky, Giám đốc cấp cao Trung tâm địa kinh tế của Atlantic Council, cho rằng sự ra đời của đồng Euro số sẽ là phép thử quyết định. “Nếu Euro số vận hành thành công, khu vực đồng Euro sẽ chứng minh cho thế giới thấy rằng giải pháp số hóa của khu vực công là khả thi và xứng đáng trở thành hình mẫu toàn cầu”, ông nhấn mạnh.

Quốc An (Theo FT)

FILI

– 11:59 21/07/2025