Nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng chip toàn cầu khi Trung Quốc siết đất hiếm

Nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng chip toàn cầu khi Trung Quốc siết đất hiếm

Chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu đang chuẩn bị ứng phó với những gián đoạn từ cuộc chiến thương mại leo thang, sau khi Trung Quốc siết chặt xuất khẩu khoáng sản đất hiếm và Mỹ đáp trả bằng mức thuế quan bổ sung và hạn chế bán phần mềm quan trọng cho Trung Quốc.

Đất có các nguyên tố đất hiếm tập kết tại một cảng xuất khẩu ở Liên Vân Cảng, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Ảnh: Reuters

Tuần trước, Trung Quốc đưa ra các hạn chế xuất khẩu đất hiếm mới, bao gồm quy định yêu cầu các công ty nước ngoài phải xin giấy phép để xuất khẩu các sản phẩm đất hiếm chứa hơn 0,1% đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc, hoặc được sản xuất bằng công nghệ khai thác, tinh chế, tái chế đất hiếm, cũng như công nghệ nam châm đất hiếm của Trung Quốc.

Quy định cũng yêu cầu phê duyệt cấp phép cho từng trường hợp cụ thể đối với việc xuất khẩu đất hiếm để thiết kế và sản xuất thiết bị bán dẫn tiên tiến.

Trung Quốc là quốc gia sản xuất đất hiếm hàng đầu thế giới, chiếm khoảng 70% sản lượng khai thác đất hiếm và 90% công suất chế biến đất hiếm trên toàn cầu.

Đây là nỗ lực lớn đầu tiên của Bắc Kinh nhằm thực thi quyền tài phán dài hạn đối với các công ty nước ngoài hoạt động trong ngành công nghiệp bán dẫn. Động thái này có nguy cơ làm tắc dòng chảy của các con chip tiên tiến đang thúc đẩy sự bùng nổ AI.

“Đây là những biện pháp kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt nhất mà Trung Quốc từng áp dụng. Rõ ràng họ có đủ sức mạnh và đòn bẩy để buộc không chỉ các công ty Mỹ mà cả các công ty trên toàn thế giới phải tuân thủ”, Gracelin Baskaran, giám đốc chuyên về khoáng sản quan trọng tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), bình luận.

Hôm 10-10, Tổng thống Donald Trump đáp trả hạn chế xuất khẩu đất hiếm của Bắc Kinh bằng cách tuyên bố áp thuế quan bổ sung 100% đối với hàng hóa Trung Quốc và kiểm soát xuất khẩu đối với “bất kỳ phần mềm quan trọng nào” kể từ đầu tháng tới.

Một nguồn thạo tin cho biết việc Trung Quốc siết nguồn cung đất hiếm có thể dẫn đến sự chậm trễ hàng tuần trong hoạt động vận chuyển các lô hàng cho ASML (Hà Lan), nhà cung cấp duy nhất trên thế giới về máy móc sản xuất chip tiên tiến nhất. Các bộ phận như laser và nam châm trong máy sản xuất chip cần các nguyên tố đất hiếm để đạt độ chính xác cao.

ASML đang chuẩn bị ứng phó với các gián đoạn tiềm tàng, đặc biệt là do quy định yêu cầu các công ty nước ngoài phải xin phép Trung Quốc để tái xuất khẩu các sản phẩm có chứa đất hiếm. Công ty đang vận động các đối tác ở Hà Lan và Mỹ tìm kiếm các giải pháp thay thế.

Lãnh đạo cấp cao của một công ty chip lớn của Mỹ cho biết vẫn đang đánh giá các tác động tiềm ẩn. Tuy nhiên, rủi ro rõ ràng nhất mà công ty này đang phải đối mặt là giá nam châm đất hiếm – vốn rất quan trọng đối với chuỗi cung ứng chip – tăng mạnh.

Lãnh đạo của một công ty chip khác ở Mỹ tiết lộ, công ty ông đang gấp rút xác định sản phẩm nào của công ty có chứa đất hiếm từ Trung Quốc. Người này bày tỏ lo ngại rằng yêu cầu về giấy phép xuất khẩu của Trung Quốc sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng của công ty.

“Trong chuỗi giá trị bán dẫn, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới của Trung Quốc có thể sẽ tác động nhiều nhất đến các nhà sản xuất chip sử dụng hóa chất gốc đất hiếm trong quá trình chế tạo chip và các nhà sản xuất công cụ tích hợp nam châm đất hiếm vào thiết bị của họ”, Jacob Feldgoise, nhà phân tích nghiên cứu dữ liệu cấp cao tại Trung tâm An ninh và Công nghệ Mới nổi của Đại học Georgetown, cảnh báo.

Một số chuyên gia không tin các hạn chế xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc sẽ kéo dài. Họ coi đây là động thái nhằm tăng sức ép với Mỹ trước thềm chuyến công du của ông Trump đến Hàn Quốc để dự hội nghị cấp cao của Diễn đàn Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC), nơi ông dự kiến gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào cuối tháng này. Hiện vẫn chưa rõ Trung Quốc sẽ giám sát dòng chảy đất hiếm để thực thi các hạn chế xuất khẩu như thế nào.

Một quan chức Nhà Trắng cho biết chính phủ Mỹ và các cơ quan liên quan đang đánh giá tác động của các quy định hạn chế xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc.

Ủy ban đặc biệt về Trung Quốc của Hạ viện Mỹ chỉ trích Trung Quốc vì động thái này, mô tả các hạn chế xuất khẩu đất hiếm là “lời tuyên chiến kinh tế chống lại Mỹ”.

Đức – nền kinh tế lớn nhất châu Âu – đã đưa ra các biện pháp đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu thô đất hiếm. Bộ Kinh tế Đức gọi các biện pháp hạn chế xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc là “mối quan ngại lớn”.

Lu Kelin, nhà sáng lập công ty tư vấn Lukedao Tech, cho biết các nhà máy sản xuất chip tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan dự kiến sẽ chịu tác động nặng nề nhất từ động thái siết đất hiếm của Trung Quốc.

“Chúng tôi vẫn cần đánh giá thêm (động thái hạn chế xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc) trước khi kết luận về tác động đối với ngành công nghiệp chip. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi tác động gián tiếp từ biến động giá nguyên liệu thô đất hiếm và điều chỉnh chuỗi cung ứng”, Cơ quan Kinh tế Đài Loan cho biết trong một tuyên bố.

Lê Linh (Theo Bloomberg, SCMP)

TBKTSG

– 16:00 12/10/2025