Ngành từng là ‘gà đẻ trứng vàng’ nay lỗ nặng, thương vụ ‘khủng’ nhất cũng đổ bể

Tài chọn cổ phiếu của huyền thoại Warren Buffett đã giúp Berkshire Hathaway hưởng lợi lớn từ lợi nhuận dài hạn khi đầu tư vào các công ty như Coca-Cola, Apple và gần đây là các công ty thương mại Nhật Bản. Tuy nhiên, vị tỷ phú đã né tránh ngành sản xuất ô tô, ngoại trừ một số cái tên hiếm hoi là General Motors và BYD.

Theo danh sánh cổ phiếu mới nhất được công bố vào tuần trước, Berkshire không mua cổ phiếu ngành sản xuất ô tô trong cả năm ngoái. Bước đi này đang khiến ngành ô tô rung chuyển và càng chứng minh rõ quan điểm thận trọng của Buffett với lĩnh vực này.

Thời hoàng kim kết thúc với liên doanh của những “ông lớn”

Cú sốc mà ngành này vừa chứng kiến là thoả thuận sáp nhập giữa Honda và Nissan “đổ bể”. 2 nhà sản xuất ô tô lớn của Nhật Bản đã nỗ lực thực hiện một “thoả thuận lịch sử” để vượt qua sự cạnh tranh căng thẳng trong xu hướng phát triển xe điện. Sau đó, “ông chủ” của Honda, Toshihiro Mibe, cho biết Honda không đủ khả năng về “nỗ lực và thời gian” để thành lập công ty mẹ mới như đã đàm phán.

Giống nhiều hãng ô tô lớn khác, thị phần của Honda tại Trung Quốc sụt giảm nhanh chóng. Lợi nhuận hoạt động của công ty này tăng 6% so với cùng kỳ năm ngoái lên 1,13 nghìn tỷ yên (7,4 tỷ USD) trong 9 tháng đầu năm tài khoá tính đến tháng 12. Song, lợi nhuận ròng giảm 7% xuống còn 805,26 tỷ yên.

Kết quả kinh doanh của Nissan còn ảm đạm hơn, khi công ty này dự báo sẽ lỗ ròng 80 tỷ yên trong toàn bộ năm tài khoá tính đến tháng 3. Jeremie Papin, CFO của Nissan, cho biết việc kinh doanh ở thị trường Trung Quốc rất khó khăn khi doanh thu giảm tới 2 con số. Nissan cũng phải đóng cửa nhà máy ở Thường Châu và cắt giảm sản lượng hàng năm tại Trung Quốc từ 1,5 triệu xe xuống còn 1 triệu.

Cả Honda và Nissan đều hoạt động tại Trung Quốc thông qua liên doanh với các doanh nghiệp nội địa, do các quy tắc Bắc Kinh đặt ra khi mở cửa thị trường ô tô vào những năm 1980. Dongfeng Motor có quan hệ đối tác 50-50 với cả Honda và Nissan. Honda cũng có một liên doanh khác với Guangzhou Automobile Group, công ty này cũng hợp tác với Toyota.

Việc hợp tác với các nhà sản xuất nước ngoài nổi tiếng từng là lĩnh vực “hái ra tiền” với các công ty nhà nước của Trung Quốc. Công nghệ, thương hiệu và chuyên môn của họ được mang đến đại lục, cùng với đó là các liên doanh cho ra đời những chiếc xe được ưa chuộng ở thị trường phát triển nhất thế giới vào năm 2008.

Song, hiện nay, không chỉ Honda và Nissan, các doanh nghiệp nhà nước cũng đang phải cân nhắc về các thương vụ sáp nhập khi các liên doanh đang gặp khó khăn.

Dongfeng Motor, công ty cũng có quan hệ đối tác riêng với Stellantis, cho biết vào cuối tuần trước rằng công ty mẹ đang cân nhắc việc sáp nhập với công ty mẹ của nhà sản xuất ô tô nhà nước Chongqing Changan Automobile.

Cả 2 tập đoàn Trung Quốc này đều có chung một lộ trình phát triển cho đến nay: hợp tác với các liên doanh nước ngoài có ô tô chạy bằng xăng “thống trị thị trường”, hưởng khoản lợi nhuận béo bở trong nhiều thập kỷ, sau đó bị tụt hậu so với các công ty tư nhân như BYD.

Có liên doanh hàng đầu với SAIC Motor, GM cũng “hái ra tiền” ở thị trường tỷ dân này sau khi thành lập vào năm 1997. Tuy nhiên, đến năm 2024, doanh số của GM chỉ còn 435.000 xe. Tháng trước, hãng này cũng công bố khoản lỗ ròng quý là 2,96 tỷ USD.

SAIC cũng thông báo lợi nhuận ròng trong năm 2024 của công ty này dự kiến giảm đến 90% xuống còn 1,5 tỷ NDT, chủ yếu là do áp lực từ liên doanh với GM.

Một liên doanh nước ngoài khác của SAIC, SAIC-VW với Volkswagen, bán được 1,14 triệu xe vào năm ngoái, bằng khoảng một nửa mức đỉnh vào năm 2018. Thương hiệu Đức này đã giao chưa đến 3 triệu xe tại Trung Quốc vào năm ngoái, bao gồm cả các liên doanh khác.

Trong bối cảnh quan hệ đối tác giữa các hãng ô tô truyền thống và doanh nghiệp nhà nước trở nên ảm đạm, BYD đã vượt qua VW để dẫn đầu thị trường Trung Quốc vào năm ngoái, bán được 4,27 triệu xe, tăng 41% so với năm trước đó và gấp 8 lần doanh số năm 2018.

Warren Buffett dự đoán đúng tương lai?

Với con số ấn tượng này, Buffett có thể chỉ ra rằng BYD là minh chứng cho thấy “quả cầu pha lê” của ông lại phát huy hiệu quả. Tuy nhiên, vị cộng sự quá cố, Charlie Munger, mới là người quyết định mua cổ phiếu của công ty mới nổi này.

Berkshire đầu tư vào BYD vào tháng 9/2008, mua 225 triệu cổ phiếu với giá 8 HKD/cổ phiếu. Đến cuối tuần trước, cổ phiếu BYD giao dịch ở mức 364,20 HKD. Ngoài ra, Berkshire còn là một trong những cổ đông lớn của GM vào năm 2012, khi mua 10 triệu cổ phiếu với giá trung bình 25,65 USD/cổ phiếu.

Dẫu vậy, Buffett dường như chưa từng chắc chắn hoàn toàn về ngành sản xuất ô tô. Berkshire bắt đầu cắt giảm cổ phần trong GM vào quý II/2022 và công ty này cũng “biến mất” khỏi danh mục của tập đoàn vào quý III/2023 khi kinh doanh “bết bát” tại Trung Quốc.

Tháng 8/2022, Buffett cũng bán cổ phiếu BYD. Theo thông tin từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hồng Kông, Berkshire đã nộp 16 hồ sơ về việc bán cổ phiếu BYD kể từ thời điểm trên, cắt giảm lượng nắm giữ xuống chỉ còn 54,2 triệu cổ phiếu tính đến tháng 7/2024. Theo đó, tỷ lệ nắm giữ của Berkshire trong BYD thấp hơn 5%.

Buffett tiếp tục nhấn mạnh đến khó khăn trong việc lựa chọn cổ phiếu ngành ô tô. “Đừng trông chờ chúng tôi dự đoán được ai sẽ là người chiến thắng và đừng mong đợi chúng tôi dự đoán khi nào điều gì đó sẽ xảy ra” trong ngành này, ông phát biểu tại cuộc họp thường niên mới nhất.

Buffett chưa đưa ra từng thông báo rõ ràng về lý do ông chọn bán BYD. Song, ông đã nhắc đến sự cạnh tranh trên toàn cầu, bối cảnh thay đổi nhanh chóng và rủi ro địa chính trị.

“Đây là một ngành kinh doanh với rất nhiều đối thủ cạnh tranh trên toàn cầu. Họ không biến mất và giành chiến thắng ở nhiều thời điểm, nhưng điều đó lại không giúp họ củng cố được vị trí dẫn đầu”, ông cho biết tại cuộc họp thường niên gần đây nhất với Munger vào tháng 5/2023.

Buffett nói thêm: “Tôi không nghĩ mình có thể dự đoán ngành sản xuất ô tô sẽ như thế nào trong 5 đến 10 năm nữa.”

Tham khảo Nikkei Asia