Nền kinh tế 19 nghìn tỷ USD vốn phụ thuộc vào Trung Quốc lập tức ngỏ ý muốn khai thác

Kazakhstan vừa ghi tên mình vào bản đồ khai khoáng toàn cầu khi công bố phát hiện một mỏ đất hiếm – được ví như “vàng của thế kỷ 21”, có quy mô ước tính hơn 20 triệu tấn quặng, nằm ở độ sâu tới 300 mét. Bộ Công nghiệp và Xây dựng Kazakhstan cho biết đây là một trong những phát hiện khoáng sản quan trọng nhất trong nhiều thập kỷ qua, với tiềm năng đưa quốc gia Trung Á này trở thành một cường quốc mới trong chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu.

Cụ thể, theo báo cáo của Finratings.kz hồi tháng 6/2025, kể từ năm 2021, Kazakhstan đã triển khai thăm dò tại 12 điểm mỏ trên khắp lãnh thổ. Đến nay, 10 trong số đó đã hoàn tất khảo sát và kết quả mang lại là hàng loạt mỏ kim loại hiếm giá trị cao như tantalum và niobium. Chủ tịch Ủy ban Địa chất Kazakhstan, Yerlan Akbarov, cho biết các mỏ này phân bố rộng khắp bao gồm 2 điểm ở miền Đông, 3 điểm ở miền Nam và 3 điểm ở miền Bắc Kazakhstan.

Điểm nhấn lớn nhất là mỏ Kuirektikol thuộc tỉnh Karagandy, nơi trữ lượng đất hiếm được ước tính vượt 20 triệu tấn. Ngoài ra, tại khu vực Zhana Kazakhstan cách thủ đô Astana khoảng 420 km, giới địa chất xác định sự hiện diện của nhiều nguyên tố quan trọng gồm neodymium, cerium, lanthanum và yttrium. Đây là những kim loại không thể thiếu trong sản xuất nam châm vĩnh cửu, động cơ xe điện, turbine gió, cũng như nhiều thiết bị công nghệ cao khác.

Hàm lượng trung bình tại các mỏ mới phát hiện được công bố là khoảng 700 gram đất hiếm mỗi tấn quặng, một con số đủ để khai thác ở quy mô công nghiệp nếu được xác nhận qua các nghiên cứu tiếp theo.

Sau khi công bố, chính phủ Kazakhstan đã lên kế hoạch chuyển giao quyền khai thác cho Tau-Ken Samruk, công ty khai khoáng thuộc sở hữu nhà nước, để sớm đưa các mỏ vào giai đoạn phát triển công nghiệp. Bước tiếp theo là thu hút các nhà đầu tư quốc tế tham gia vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng và công nghệ khai thác.

Song song đó, Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev đã chỉ đạo mở rộng hoạt động khảo sát tại tỉnh Mangystau nhằm tìm kiếm thêm nguồn đất hiếm.

Ông nhấn mạnh rằng Kazakhstan hiện đã khai thác được 19 trong tổng số 34 nguyên tố đất hiếm mà Liên minh châu Âu (EU) coi là cần thiết cho chiến lược công nghiệp và năng lượng. Nhà lãnh đạo này cũng đề xuất thành lập một trung tâm nghiên cứu đất hiếm khu vực tại thủ đô Astana nhằm đẩy mạnh nghiên cứu, đào tạo và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này.

EU đã tích cực bày tỏ quan tâm tới mỏ đất hiếm và các khoáng sản chiến lược ở Kazakhstan thông qua việc ký kết hợp tác, đầu tư ban đầu, đưa Kazakhstan vào mạng lưới đối tác khoáng sản và đưa ra các khung chiến lược về đa dạng hóa nguồn cung. Đồng thời, khối này cũng đặt ra yêu cầu cao hơn khi không đơn thuần là nhắm đến việc khai thác, mà phải đi kèm chế biến, giá trị gia tăng và đảm bảo chuỗi cung ứng bền vững.

Hiện tại, Kazakhstan chưa có tên trong danh sách các quốc gia sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn theo thống kê của Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS). Tuy nhiên, khi các mỏ với trữ lượng mới được xác nhận, Kazakhstan sẽ ngay lập tức vươn lên vị trí thứ 3 toàn cầu, chỉ sau Trung Quốc và Brazil.

Theo Reuters, điều này đồng nghĩa với việc Kazakhstan có thể trở thành mắt xích quan trọng trong nỗ lực xây dựng một chuỗi cung ứng đất hiếm bền vững cho phương Tây, trong bối cảnh Trung Quốc hiện đang chiếm ưu thế tuyệt đối trong khai thác và chế biến loại tài nguyên chiến lược này. Một báo cáo của Atlantic Council cũng nhấn mạnh rằng phát hiện mới có thể giúp Kazakhstan đóng vai trò “mỏ neo” cho an ninh nguồn cung đất hiếm của các nền kinh tế phương Tây.

Chính phủ Kazakhstan không giấu tham vọng biến phát hiện này thành bệ phóng kinh tế. Nước này đã mời gọi các doanh nghiệp từ Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) cùng tham gia các dự án phát triển đất hiếm và khoáng sản khác, với tổng giá trị tiềm năng lên tới 46 nghìn tỷ USD.

Song song, tháng 5/2025, công ty C29 Metals Limited của Úc cũng đã công bố một dự án thăm dò mới tại Kazakhstan, tập trung vào các mỏ đồng và vàng triển vọng. Đây là tín hiệu cho thấy quốc gia Trung Á này ngày càng trở thành điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư khai khoáng quốc tế.

Tổng hợp