[Longform] Mỹ và Trung Quốc bứt tốc trên đường đua robotaxi

Mỹ và Trung Quốc bứt tốc trên đường đua robotaxi

Apollo Go của Baidu lăn bánh trên các tuyến phố Trùng Khánh. Các doanh nghiệp robotaxi Trung Quốc đang ráo riết mở rộng hoạt động cả trong nước lẫn ra nước ngoài. Ảnh: Getty Images

Khi Elaine Zhang đặt một chiếc taxi Apollo Go tại Vũ Hán tháng trước, cô bất ngờ nhận thấy dịch vụ gọi xe tự lái do Baidu phát triển đã thông minh hơn nhiều so với lần đầu cô trải nghiệm ở Bắc Kinh năm 2021.

Khác với lần trước, lần này không còn tài xế ngồi trong xe để sẵn sàng kiểm soát khi vào giờ cao điểm.

Zhang, nhân viên công nghệ 30 tuổi, cảm thấy ngạc nhiên vì chiếc xe tự bấm còi khi có xe khác cố vượt bên phải, và còn bất ngờ hơn khi xe tăng tốc để phản ứng với một tài xế khác đang cố đổi làn. Cô cũng hài lòng khi có thể chọn bài hát yêu thích phát từ ghế sau.

“Công nghệ chắc chắn đang ngày càng tiến bộ, nhưng tôi nghĩ vẫn chưa thể đạt được sự linh hoạt như tài xế con người. Nếu đang vội, tôi sẽ không chọn đi loại xe này, bởi quãng đường 3.5 km của tôi mất gần 20 phút”, cô chia sẻ. “Xe di chuyển rất cẩn trọng khi gặp người đi bộ và vận hành khá cứng nhắc”.

Trải nghiệm của Zhang cho thấy các doanh nghiệp xe tự lái Trung Quốc đã có những bước tiến dài chỉ trong vài năm trở lại đây. Tuy nhiên, cuộc đua giành vị trí dẫn đầu trong ngành công nghiệp đầy tiềm năng này vẫn còn ở phía trước, khi Mỹ, đối thủ lớn trên toàn cầu, cũng đang tăng tốc mạnh mẽ.

Nhiều hành khách nhận xét dịch vụ Apollo Go của Baidu đã có những cải thiện rõ rệt trong vài năm trở lại đây. Ảnh: Getty Images

Tại Trung Quốc, Baidu, Pony.ai và WeRide đã được cấp phép hoạt động tại các thành phố lớn như Bắc Kinh và Quảng Châu. Trong khi đó, tại Mỹ, Waymo đang cung cấp dịch vụ robotaxi trả phí cho người dân ở San Francisco cùng nhiều thành phố khác.

Tesla đã chính thức ra mắt dịch vụ robotaxi của riêng mình tại Austin, Texas vào ngày 22/06, một cột mốc quan trọng đối với cả công ty lẫn ngành công nghiệp, dù thời điểm ra mắt bị chậm hơn dự kiến và quy mô ban đầu cũng nhỏ hơn kỳ vọng.

Tháng 10 năm ngoái, ông lớn xe điện Mỹ đã giới thiệu nguyên mẫu robotaxi hai cửa màu bạc mang tên Cybercab tại một sự kiện ra mắt. Khi đó, Elon Musk cho biết robotaxi của Tesla sẽ không có vô lăng hay bàn đạp. Tuy nhiên, những chiếc robotaxi đầu tiên tại Austin sẽ không phải là mẫu Cybercab tương lai mà là các xe Model Y thông thường.

“Một loạt Model Y được sử dụng cho thấy Tesla đang rất nóng lòng triển khai dịch vụ robotaxi và cần thu thập thêm dữ liệu để thương mại hóa”, một lãnh đạo của một doanh nghiệp robotaxi lớn tại Trung Quốc nhận định.

Musk cho biết Cybercab sẽ có mặt trên thị trường “trước năm 2027”.

Tesla đã trưng bày nguyên mẫu Cybercab tại Triển lãm Ô tô Los Angeles vào tháng 11. Nhà sản xuất xe điện này cho biết sẽ chính thức ra mắt dịch vụ robotaxi vào tháng 6. Ảnh: Reuters

Trong khi đó, tại Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp đã đưa xe tự lái ra vận hành thực tế. Baidu hiện sở hữu đội xe khoảng 1,000 robotaxi Apollo Go, cung cấp hơn 1.4 triệu chuyến đi chỉ trong quý 1. Pony.ai đang vận hành hơn 300 robotaxi và đặt mục tiêu nâng số lượng lên 1,000 xe vào cuối năm nay, tiến tới 2,000-3,000 xe vào cuối năm 2026. Đội xe của WeRide cũng đạt khoảng 400 chiếc.

Goldman Sachs dự báo đến năm 2030, Trung Quốc sẽ có khoảng 500,000 robotaxi hoạt động tại hơn 10 thành phố lớn. Tuy nhiên, ngân hàng đầu tư này cũng chỉ ra vấn đề then chốt: Các công ty công nghệ đang phát triển xe tự lái với tốc độ chóng mặt, nhưng câu hỏi lớn là họ sẽ biến những tiến bộ này thành lợi nhuận thực sự như thế nào.

Theo Goldman Sachs, tổng doanh thu tiềm năng của ngành robotaxi Trung Quốc có thể đạt 47 tỷ USD vào năm 2035, tăng vọt so với mức ước tính 54 triệu USD của năm 2025, nhờ chi phí phần cứng và thuật toán giảm mạnh cùng chi phí vận hành đội xe ngày càng thấp.

Ở Mỹ, Waymo đã bắt đầu triển khai dịch vụ robotaxi trả phí tại San Francisco và các thành phố khác từ năm ngoái. Tháng 4 vừa qua, công ty cho biết hiện đang cung cấp hơn 250,000 chuyến đi hoàn toàn tự động, có thu phí mỗi tuần. Waymo, thuộc sở hữu của Alphabet công ty mẹ Google, hiện có đội xe thương mại hơn 1,500 chiếc và dự kiến tăng lên 3,500 xe vào năm 2026.

Quy mô đội xe robotaxi tại Trung Quốc (Tính bằng triệu xe)

Tính đến tháng 4, Waymo đã vượt qua Lyft để trở thành dịch vụ gọi xe lớn thứ 2 tại San Francisco, chiếm tới 25% tổng số chuyến đi được đặt tại thành phố này, theo dữ liệu từ công ty phân tích thị trường YipitData.

Việc Waymo triển khai thành công tại đây được nhiều lãnh đạo và nhà đầu tư trong ngành đánh giá là “khoảnh khắc ChatGPT” của lĩnh vực robotaxi, bởi nó chứng minh dịch vụ này đã tìm ra con đường thương mại hóa rõ ràng sau nhiều năm đầu tư.

Tại thị trường Trung Quốc, một rào cản lớn lại đến từ yếu tố xã hội.

Khác với Mỹ, robotaxi ở Trung Quốc chủ yếu chỉ được phép hoạt động tại các khu vực đô thị không phải trung tâm ở các thành phố như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu, Thâm Quyến và Vũ Hán. Theo một lãnh đạo cấp cao của một doanh nghiệp robotaxi Trung Quốc, các nhà vận hành đang tích cực phối hợp với cơ quan quản lý để mở rộng phạm vi hoạt động, nhưng một trong những thách thức lớn nhất là lo ngại của nhà chức trách về nguy cơ mất việc làm.

“Tài xế taxi hiện đang gặp rất nhiều khó khăn do bị ảnh hưởng bởi các nền tảng gọi xe”, ông cho biết. “Giờ đây, ngay cả các tài xế gọi xe cũng chật vật mưu sinh trong bối cảnh kinh tế suy giảm, khiến nhà quản lý càng thận trọng hơn khi cấp phép mở rộng, bởi ổn định xã hội là yếu tố then chốt”.

Các nhà vận hành robotaxi ở cả hai bờ Thái Bình Dương đều đang hướng ra thị trường quốc tế để tìm kiếm cơ hội mới.

Tháng 4 vừa qua, Waymo đã triển khai một đội robotaxi tại Tokyo, ban đầu sẽ do các tài xế của nền tảng gọi xe Nhật Bản GO và công ty taxi lớn nhất Tokyo là Nihon Kotsu điều khiển. Điều này giúp Waymo thu thập dữ liệu và huấn luyện xe trước khi chính thức ra mắt dịch vụ không người lái trả phí tại Nhật Bản.

Dịch vụ taxi tự lái của Waymo đang được đón nhận nồng nhiệt tại San Francisco. Ảnh: Reuters

Trong khi đó, Baidu, Pony.ai và WeRide đều đã công bố kế hoạch mở rộng sang thị trường Trung Đông.

Apollo Go của Baidu đặt mục tiêu triển khai 100 robotaxi tại Dubai vào cuối năm nay, với tham vọng nâng số lượng lên ít nhất 1,000 xe trong vòng 3 năm tới. Apollo Go cũng hợp tác với Autogo có trụ sở tại UAE để triển khai đội xe tự lái tại Abu Dhabi. Cả Pony.ai và WeRide đều bắt tay Uber để triển khai robotaxi tại châu Âu và Trung Đông.

Dù xuất phát sau các đối thủ Trung Quốc và Mỹ, Tesla vẫn sở hữu những lợi thế riêng. Theo các nhà phân tích của Goldman Sachs, hoạt động kinh doanh xe điện hiện tại của Tesla có thể giúp công ty giảm chi phí cho robotaxi, yếu tố then chốt khi các nhà vận hành mở rộng quy mô đội xe.

Dan Ives, Giám đốc điều hành tại Wedbush Securities, cũng đồng tình rằng tầm nhìn về robotaxi của Tesla sẽ bổ trợ cho mảng sản xuất ô tô, bởi cả hai đều dựa vào việc huấn luyện AI cho xe.

“Waymo cũng sẽ là người chiến thắng và Uber sẽ hưởng lợi trong lĩnh vực tự lái… nhưng chúng tôi cho rằng người chiến thắng thực sự là Tesla”, Ives nhận định. “Chúng tôi ước tính cơ hội từ AI và tự động hóa tự lái riêng với Tesla đã trị giá ít nhất 1 ngàn tỷ USD”.

Bất chấp những căng thẳng gần đây giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Elon Musk, Ives cho rằng việc phê duyệt dịch vụ robotaxi và hệ thống lái tự động hoàn toàn (FSD) của Tesla sẽ được chính quyền “ưu tiên nhanh chóng” khi xét đến “trọng tâm của ông Trump vượt mặt Trung Quốc về AI”.

CEO Pony.ai, ông Jun Peng, nhận định rằng chi phí và kinh nghiệm vận hành sẽ là yếu tố then chốt quyết định thành công trên thị trường robotaxi. (Ảnh: Cissy Zhou)

Elon Musk cũng có thể nắm trong tay một cơ hội đặc biệt tại Trung Quốc, nơi Tesla từng góp phần đặt nền móng cho ngành xe điện. Năm ngoái, truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin Bắc Kinh đã nói với Elon Musk rằng họ hoan nghênh Tesla thử nghiệm robotaxi tại Trung Quốc, coi đây là một “tấm gương tốt” cho ngành công nghiệp.

Nếu ông Musk triển khai thành công robotaxi tại Trung Quốc, các doanh nghiệp địa phương sẽ nhìn nhận đó là tín hiệu tích cực thay vì là mối đe dọa, theo một lãnh đạo cấp cao của một công ty Trung Quốc chia sẻ với Nikkei Asia.

“Thị trường này còn lâu mới đến mức cạnh tranh khốc liệt và vẫn còn là đại dương xanh”, vị này nói. “Hiện tại, tất cả các bên cộng lại còn chưa chiếm nổi 0.1% tiềm năng, nên không cần phải lo lắng. Nếu robotaxi của Tesla vào Trung Quốc và giúp thị trường chung phát triển, đồng thời thúc đẩy chính sách và nâng cao nhận thức công chúng, đó sẽ là lợi ích lớn cho toàn ngành”.

Tuy nhiên, không phải ai cũng tin rằng kinh nghiệm sản xuất xe điện sẽ đảm bảo thành công khi vận hành dịch vụ robotaxi.

Ông Jun Peng, CEO Pony.ai, cho rằng Tesla hay các nhà sản xuất ô tô khác có thể có lợi thế về sản xuất, nhưng lại không sở hữu đủ kiến thức vận hành để tối ưu hóa dịch vụ robotaxi.

Dù chi phí sản xuất xe là yếu tố quan trọng, khả năng vận hành đội xe hiệu quả bao gồm bảo trì và chăm sóc khách hàng cũng sẽ rất cần thiết, nhất là khi các công ty mở rộng dịch vụ ra nhiều địa phương hơn.

“Nói về chi phí, đó là điểm mạnh của các doanh nghiệp Trung Quốc”, ông Peng nhận định, chỉ ra hệ sinh thái chuỗi cung ứng tại Trung Quốc giúp Pony.ai sản xuất robotaxi với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ so với Waymo.

Các doanh nghiệp robotaxi Trung Quốc đang có lợi thế lớn về chi phí sản xuất xe và bộ tự lái nhờ vào chuỗi cung ứng ô tô phát triển mạnh mẽ, bao gồm các linh kiện như pin và cảm biến LiDAR (cảm biến phát hiện và định vị bằng ánh sáng). Ngược lại, các công ty robotaxi của Mỹ lại tiếp cận được những phần cứng tiên tiến hơn như chip hiệu suất cao và thường nhận được sự hậu thuẫn tài chính mạnh mẽ từ các tập đoàn công nghệ, ô tô lớn, theo ông Ming Lee, Trưởng bộ phận nghiên cứu ô tô và công nghiệp Trung Quốc mở rộng tại BofA Global Research.

Chi phí sản xuất ước tính cho mỗi xe robotaxi

(Tính bằng ngàn USD)

Khi cả Mỹ và Trung Quốc đều đẩy mạnh tham vọng phát triển xe tự lái, yếu tố chính trị nhiều khả năng sẽ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong cuộc đua này.

Chính quyền của cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ban hành lệnh cấm phần mềm và phần cứng xe tự lái Trung Quốc vào năm ngoái, dự kiến có hiệu lực từ năm 2026. Trong khi đó, các quy định kiểm soát xuất khẩu dữ liệu của Bắc Kinh đã gây khó khăn cho nỗ lực của các công ty nước ngoài bao gồm cả Tesla khi muốn thâm nhập thị trường robotaxi Trung Quốc, dù tuần trước Chính phủ Trung Quốc vừa công bố dự thảo hướng dẫn điều chỉnh xuất khẩu dữ liệu ô tô sản xuất trong nước. Những quy định đề xuất này có thể mở đường cho Tesla và các hãng khác đã nỗ lực chuyển dữ liệu ra nước ngoài để tiếp cận thị trường Trung Quốc.

Trong tương lai gần, châu Âu và Trung Đông được dự báo sẽ là những thị trường trọng điểm, nơi các doanh nghiệp Trung Quốc và Mỹ cạnh tranh trực diện.

“Chi phí thấp là lợi thế lớn nhất của các công ty robotaxi Trung Quốc”, ông Lee của BofA nhận định. “Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Trung Quốc còn vượt trội về tốc độ phát triển thuật toán, bởi điều kiện đường sá và hành vi lái xe ở Trung Quốc phức tạp hơn, cho phép các công ty này thu thập được nhiều dữ liệu trong các tình huống lái xe đa dạng. Nhờ vậy, các doanh nghiệp Trung Quốc sẵn sàng triển khai robotaxi ra thị trường quốc tế sớm hơn”.

Trong khi đó, tại Trung Quốc, cảm giác cấp bách ngày càng lớn. Một lãnh đạo cấp cao của một công ty robotaxi Trung Quốc cho biết, các doanh nghiệp đầu ngành đã nhiều lần thúc giục chính phủ ghi nhận những tiến bộ của Mỹ, đồng thời cảnh báo Trung Quốc có nguy cơ tụt hậu nếu các công ty vẫn bị giới hạn ở các thử nghiệm quy mô nhỏ tại các khu vực đô thị ngoại vi.

“Chính phủ Trung Quốc vẫn sẽ theo dõi sát sao diễn biến tại Mỹ, bởi hiện nay chỉ có Trung Quốc và Mỹ sở hữu đầy đủ năng lực công nghệ cần thiết”, ông nói. “Ở cấp chính sách, Bắc Kinh nhìn chung vẫn giữ quan điểm ủng hộ”.

Quốc An (Theo Nikkei Asia)

FILI

– 19:00 26/06/2025