Khủng hoảng dư thừa công suất tại Trung Quốc sẽ trầm trọng hơn dưới thời Trump

Khủng hoảng dư thừa công suất tại Trung Quốc sẽ trầm trọng hơn dưới thời Trump

Cuộc chiến thuế quan mới của Donald Trump với Trung Quốc đang khiến một vấn đề căn bản của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới trở nên nghiêm trọng hơn: Tình trạng dư thừa hàng hóa giá rẻ mà các doanh nghiệp đang vật lộn tìm kiếm người mua.

Từ các nhà sản xuất thép đến đồ nội thất và tấm pin năng lượng mặt trời, số lượng nhà sản xuất Trung Quốc rơi vào tình trạng thua lỗ đang gia tăng sau khi họ buộc phải cắt giảm giá để cạnh tranh thị phần.

Theo phân tích của Nikkei Asia dựa trên dữ liệu từ Wind Information, tính đến quý 3/2024, hơn 23% công ty niêm yết của Trung Quốc đang thua lỗ, tăng từ mức 20% năm 2023 và gần gấp ba lần so với mức dưới 10% năm 2019 trước đại dịch COVID-19.

Các nhà kinh tế đang cảnh báo rằng kế hoạch áp thuế bổ sung 10% (hoặc cao hơn) của Trump lên hơn 400 tỷ USD hàng xuất khẩu của Trung Quốc có thể đẩy thêm nhiều nhà sản xuất vào bờ vực phá sản hoặc buộc họ phải di dời sản xuất ra khỏi Trung Quốc.

Chen Zhiwu, Giáo sư tài chính tại Đại học Hồng Kông nhận định: “Việc di dời sản xuất sang các nước thứ ba có thể giúp các nhà sản xuất Trung Quốc tránh được cú sốc từ thuế quan, nhưng điều này không tích cực cho nền kinh tế Trung Quốc vì họ đang lấy đi cơ hội việc làm”.

Bắc Kinh đang miễn cưỡng từ bỏ chính sách kích thích phía cung, một phần do mô hình tăng trưởng của Trung Quốc vốn dựa nhiều vào đầu tư, cũng như việc Chủ tịch Tập Cận Bình được cho là không ủng hộ nền kinh tế dựa vào tiêu dùng. Khi không có đủ cầu để hấp thụ sản lượng, các nhà sản xuất buộc phải giảm giá để duy trì khả năng cạnh tranh ở cả thị trường trong và ngoài nước, dẫn đến một vòng luẩn quẩn: Lợi nhuận thấp và nhu cầu yếu củng cố lẫn nhau, khiến các công ty phải cắt giảm đầu tư mới và sa thải công nhân.

Hiện tượng cạnh tranh kém lành mạnh đã trở nên phổ biến đến mức Chính phủ phải can thiệp vào tháng 12/2024. Hơn 30 nhà sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời đã đồng ý giảm sản lượng và kiềm chế việc giảm giá quyết liệt để ngăn chặn thua lỗ toàn ngành. Tương tự, Hiệp hội Công nghiệp Nguồn điện Trung Quốc cũng kêu gọi các nhà sản xuất pin lithium tránh “cạnh tranh kém lành mạnh”.

“Chừng nào còn nhiều đối thủ cạnh tranh, rất khó để duy trì các thỏa thuận độc quyền này”, Kelvin Lam, nhà kinh tế cao cấp tại Pantheon Macroeconomics nhận xét. “Vấn đề lớn hơn là thiếu hụt nhu cầu”.

Robin Xing, Chuyên gia kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Morgan Stanley, cho biết chừng nào sự mất cân bằng nội địa của Trung Quốc còn tồn tại, các công ty sẽ tiếp tục phụ thuộc vào xuất khẩu các lô hàng ra nước ngoài. Tuy nhiên, ông cảnh báo: “Thuế quan sắp tới và xu hướng dài hạn của đa cực hóa có nghĩa là tiềm năng tăng trưởng của quy mô thị trường có thể tiếp cận sẽ thấp hơn, trong khi các nhà máy vẫn dư thừa công suất”.

Làn sóng bảo hộ đang lan rộng toàn cầu. Liên minh châu Âu (EU) đã tăng thuế đối với xe điện Trung Quốc, Indonesia dự định áp thuế lên tới 200% đối với hàng dệt may và gốm sứ, trong khi Ấn Độ đang xem xét mức thuế tạm thời 15% đến 25% đối với thép Trung Quốc. Động thái này phản ánh quyết định của chính quyền Trump khi áp thuế phổ quát 25% đối với thép và nhôm – những ngành mà Trung Quốc từ lâu đã thống trị sản xuất toàn cầu.

Tác động đã hiện rõ qua kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp. Maanshan Iron & Steel dự kiến báo lỗ ròng 4.59 tỷ Nhân dân tệ (629 triệu USD) cho năm 2024, gấp ba lần năm trước. Angang Steel cảnh báo khoản lỗ có thể đạt 7.1 tỷ nhân dân tệ, tăng gấp đôi so với 2023. Ba công ty năng lượng mặt trời hàng đầu, bao gồm Longi Green Energy Technology và TCL Zhonghuan Renewable Energy Technology, ước tính lỗ tổng cộng 24 tỷ Nhân dân tệ năm 2024, trái ngược với mức lãi 27.8 tỷ Nhân dân tệ năm 2023.

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng không thoát khỏi cơn bão. Công ty sản xuất nệm Healthcare tại Thượng Hải dự kiến lỗ 160 triệu Nhân dân tệ năm 2024, trong khi ROIDMI Information Technology – nhà sản xuất máy hút bụi được Xiaomi hậu thuẫn – đã phải tuyên bố phá sản. Tổng thể, lợi nhuận các công ty công nghiệp Trung Quốc đã giảm 3.3% trong năm 2024, đánh dấu năm suy giảm thứ ba liên tiếp.

Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ các công ty “zombie” – những doanh nghiệp có doanh thu thấp hơn chi phí lãi vay trong hai năm – đã tăng lên 13% trong nửa đầu năm 2024, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu 6%. Hậu quả là làn sóng sa thải đang lan rộng, như trường hợp của Healthcare giảm 19% nhân viên từ 9,150 người năm 2021 xuống còn 7,443 người năm 2023.

Thomas Gatley từ Gavekal Dragonomics kết luận: “Có những chi phí khác cho chính sách ưu tiên sản xuất. Khi tăng trưởng việc làm bị đình trệ và phía cầu của nền kinh tế bị kìm hãm, các công ty sẽ ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào xuất khẩu để tồn tại”.

Vũ Hạo (Theo Nikkei)

FILI

– 11:55 18/02/2025