Đánh giá cực cao “kho báu” lớn thứ 2 thế giới mà Việt Nam sở hữu, nhiều “tay to” thế giới đã lập sẵn kế hoạch, chỉ chờ được “gật đầu” là bước vào triển khai

Triển khai dự án mới

Reuters dẫn lời hai công ty liên quan cho biết, Việt Nam có kế hoạch khởi động lại mỏ đất hiếm lớn nhất của mình vào năm tới với một dự án được tài trợ quy mô lớn. Đây là một phần trong nỗ lực tự chủ nguồn cung với loại khoán sản được mô tả là quan trọng với các lĩnh vực công nghệ hiện đại.

Được biết, động thái này sẽ là một bước hướng tới mục tiêu của Việt Nam trong việc xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm, bao gồm phát triển năng lực tinh chế quặng thành kim loại dùng trong nam châm cho xe điện, điện thoại thông minh và tua-bin gió.

Tessa Kutscher, giám đốc điều hành của Blackstone Minerals Ltd (Australia), cho biết theo dự định, Việt Nam có bước đầu tiên là tổ chức đấu thầu nhiều lô tại mỏ đất hiếm Đông Pao (tỉnh Lai Châu) trước cuối năm nay.

Ông Lưu Anh Tuấn, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Đất hiếm Việt Nam (VTRE), nhà máy chiết tách đất hiếm chính và là đối tác của Blackstone trong dự án, cho biết thời gian đấu thầu có thể thay đổi nhưng Việt Nam đã có kế hoạch khởi động lại mỏ vào năm tới.

Đề xuất khởi động lại mỏ Đông Pao được thực hiện giữa lúc nhiều quốc gia lo ngại về khả năng bị gián đoạn nguồn cung do sự kiểm soát của Trung Quốc đối với các khoáng sản chiến lược và căng thẳng giữa nước này với Mỹ và các đồng minh.

Bắc Kinh năm nay đã áp đặt hạn chế xuất khẩu đối với các kim loại được sử dụng trong chất bán dẫn, điều mà một cố vấn chính sách có ảnh hưởng của Trung Quốc cảnh báo “chỉ là bước khởi đầu”.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), Việt Nam có trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai thế giới . Nhưng phần lớn số đất hiếm này vẫn chưa được khai thác, hoạt động đầu tư chưa nhận được nhiều sự quan tâm do mức giá thấp từ Trung Quốc gần như chiếm vị trí độc quyền trên thị trường toàn cầu.

Reuters cho biết trong tháng vừa qua, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký một thỏa thuận nhằm tăng cường khả năng thu hút các nhà đầu tư vào trữ lượng đất hiếm của Việt Nam.

Trong các cuộc phỏng vấn với Reuters, 12 giám đốc điều hành, nhà đầu tư, nhà phân tích và quan chức nước ngoài đã tiết lộ các kế hoạch để tận dụng tiềm năng từ tài nguyên đất hiếm của Việt Nam, bao gồm cả các khoản đầu tư trong tương lai . Các cuộc thảo luận về việc giảm rủi ro chuỗi cung ứng với mục tiêu giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc đang được hình thành.

Một số thừa nhận những khó khăn trong việc hình thành một trung tâm đất hiếm nhưng cho biết nước cờ này có thể khiến Việt Nam trở thành một quốc gia tiềm năng có thể xoa dịu những lo lắng về mặt chiến lược, ngay cả khi Trung Quốc vẫn chiếm ưu thế.

Kutscher cho biết khoản đầu tư của Blackstone vào dự án sẽ trị giá khoảng 100 triệu USD nếu trúng thầu. Bà nói thêm rằng công ty đang nói chuyện với các khách hàng tiềm năng, bao gồm các nhà sản xuất ô tô điện VinFast và Rivian về các hợp đồng khả thi với mức giá ấn định sẽ bảo vệ các nhà cung cấp khỏi biến động và đảm bảo cho người mua một chuỗi cung ứng an toàn.

Đảm bảo được các thỏa thuận như vậy sẽ giải quyết trở ngại mà các nhà phát triển ở Việt Nam phải đối mặt. Trong những năm gần đây, các nhà đầu tư Nhật Bản Toyota Tsusho và Sojitz đã dừng các dự án tại Đông Pao sau khi Trung Quốc tăng nguồn cung, khiến giá cả sụt giảm.

Theo một quan chức của công ty khai thác đất hiếm có tên Lavreco, việc khai thác hiệu quả mỏ Đông Pao – đã không hoạt động trong ít nhất 7 năm qua – sẽ đưa Việt Nam trở thành nhóm sản xuất đất hiếm hàng đầu.

Tuy nhiên, việc tinh chế đất hiếm rất phức tạp và Trung Quốc hiện kiểm soát nhiều công nghệ chế biến. Theo Blackstone, trữ lượng ước tính của Đông Pao cũng cần được đánh giá lại bằng các phương pháp hiện đại.

Reuters dẫn nguồn Đại học Mỏ Địa chất Hà Nội cho biết đất hiếm ở Đông Pao tương đối dễ tiếp cận và chủ yếu tập trung ở dạng quặng bastnaesit.

Chúng thường giàu cerium, được sử dụng trong màn hình phẳng và lanthanides, chẳng hạn như praseodymium và neodymium, dùng cho nam châm.

Ông Tuấn cho biết VTRE hy vọng giành được nhượng quyền cho phép họ khai thác khoảng 10.000 tấn oxit đất hiếm (REO) tương đương mỗi năm, gần 1/3 sản lượng dự kiến hàng năm của mỏ. Ông cho biết việc sản xuất có thể bắt đầu vào khoảng cuối năm 2024.

Điều đó sẽ khiến sản lượng của Đông Pao thấp hơn so với vùng Mountain Pass của California – một trong những mỏ lớn nhất thế giới, nơi sản xuất khoảng 43.000 tấn REO vào năm 2022, theo USGS.

Việt Nam cũng có kế hoạch phát triển thêm các mỏ khác với mục tiêu sản xuất tới 60.000 tấn REO tương đương một năm vào năm 2030. Trong khi đó, Trung Quốc đặt hạn ngạch nội địa là 210.000 tấn vào năm ngoái.

David Merriman, nhà phân tích nghiên cứu tại công ty tư vấn Project Blue, cho biết những mục tiêu đó sẽ giúp Việt Nam sản xuất từ 5% đến 15% sản lượng dự kiến so với Trung Quốc vào cuối thập kỷ này.

Ông nói: “Các mục tiêu của Việt Nam đầy tham vọng và chúng không hoàn toàn nằm ngoài khả năng thực hiện”.

Từ quặng đến nam châm

VTRE có kế hoạch đóng một vai trò trong toàn bộ ngành công nghiệp đất hiếm từ khai thác quặng đến các sản phẩm cuối cùng, ông Tuấn cho biết.

Đây không phải là một công việc dễ dàng. Mỹ hiện xuất khẩu quặng đất hiếm sang Trung Quốc để chế biến vì nước này thiếu cơ sở sản xuất.

Một nhà máy VTRE hiện có mặt ở miền Bắc Việt Nam đang chuyên tách oxit đất hiếm khỏi quặng đã khai thác. Ông Tuấn cho biết nhà máy có công suất xử lý 5.000 tấn REO mỗi năm nhưng công ty có kế hoạch tăng gấp ba công suất đó để đáp ứng đầu vào từ Đông Pao.

Sau khi được tách ra, các oxit sẽ được chuyển thành kim loại để sử dụng trong nam châm và các ứng dụng công nghiệp khác. Theo Bộ Năng lượng Mỹ, quá trình kim loại hóa được kiểm soát bởi Trung Quốc, quốc gia sản xuất 90% kim loại đất hiếm.

Bên cạnh đó, trong ngành công nghiệp hạ nguồn, các công ty nam châm của Hàn Quốc và Trung Quốc chuẩn bị mở nhà máy tại Việt Nam, Reuters đưa tin vào tháng 8.

Dudley Kingsnorth, giáo sư tại Trường Mỏ Western Australia thuộc Đại học Curtin, cho biết Việt Nam còn một chặng đường dài phía trước, bao gồm cả việc cải thiện các hoạt động môi trường, để hiện thực hóa các mục tiêu về đất hiếm của mình.

Tuy nhiên, ông khẳng định Việt Nam “có nguồn tài nguyên, chuyên môn khai thác và chế biến để cung cấp các lựa chọn thay thế cho Trung Quốc”.

Tham khảo Reuters