Cuộc chiến thép toàn cầu bùng phát sau đòn thuế quan của Trump

Cuộc chiến thép toàn cầu bùng phát sau đòn thuế quan của Trump

Tổng thống Donald Trump đang tung ra một cú đánh mạnh mẽ vào thị trường thép toàn cầu. Ông vừa áp dụng thuế quan nhập khẩu toàn diện với tuyên bố sẽ hồi sinh các thành phố thép đang suy tàn của Mỹ. Nhưng Mỹ không phải là quốc gia duy nhất đang vội vàng bảo vệ các khu vực công nghiệp của mình.

Thép Trung Quốc bị bủa vây 

Thị trường thép toàn cầu đang lao nhanh tới một cuộc chiến ở nhiều thị trường khác nhau. Hàn Quốc và Việt Nam đang dựng rào cản, Liên minh Châu Âu (EU) đang thắt chặt các biện pháp bảo hộ, trong khi các nhà máy ở Mỹ Latinh đang tìm kiếm sự bảo vệ mạnh mẽ hơn từ Chính phủ.

Hầu hết các trường hợp đều nhắm mục tiêu đến Trung Quốc – quốc gia vừa ghi nhận xuất khẩu kỷ lục trong năm 2024. Các nhà sản xuất thép trên toàn thế giới lo ngại thuế quan của Trump sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng cung vượt cầu, gây áp lực lên các nhà sản xuất và Chính phủ vào thời điểm nhu cầu thép đang ảm đạm.

“Nếu Mỹ dựng rào cản thì ít nhất một phần thép sẽ được chuyển hướng sang nơi khác, ít nhất là trong ngắn hạn”, Tomas Gutierrez, Chuyên viên phân tích tại công ty tư vấn Kallanish Commodities và người đã theo dõi ngành công nghiệp này trong hơn 15 năm, nhận định. “Nhiều nhà máy sẽ phải tìm kiếm các thị trường mới”.

Thép là nền tảng của nền kinh tế thế giới hiện đại. Hầu hết các quốc gia lớn đều mong muốn phát triển ngành công nghiệp thép, và với những mối liên kết chính trị đã ăn sâu bám rễ, ngành này thường xuyên trở thành tâm điểm của các làn sóng bảo hộ từ thế kỷ 19 đến nay. Đối với Trump và nhiều người khác, thép vẫn là biểu tượng của sức mạnh sản xuất, ngay cả trong thời đại ngày nay.

Thuế quan 25% của Trump đối với tất cả hàng nhập khẩu thép và nhôm sẽ chính thức có hiệu lực vào ngày 12/03. Mặc dù chưa công bố đầy đủ chi tiết, nhưng rõ ràng các biện pháp mới nhất mạnh mẽ hơn nhiều so với chính sách trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông, trong đó loại bỏ các trường hợp miễn trừ và mở rộng phạm vi sang các danh mục sản phẩm mới.

Các rào cản thương mại hiện tại được đánh giá là toàn diện nhất kể từ giai đoạn 2015-2016, và có nguy cơ đẩy chi phí lên cao trong mọi lĩnh vực từ sản xuất ô tô đến xây dựng cơ sở hạ tầng. Điều này đe dọa tạo ra sự gián đoạn và gây ra làn sóng mất việc làm trong các lĩnh vực phụ thuộc vào thép. Khác với các động thái nhắm mục tiêu cụ thể trước đây, các biện pháp hiện tại áp dụng cách tiếp cận tổng thể, ảnh hưởng đến khối lượng thương mại lớn hơn.

Trong bối cảnh này, các nhà sản xuất thép lo sợ nguồn cung dư thừa từ Trung Quốc và các nước khác sẽ chuyển hướng sang các thị trường vốn cũng đang gặp khó khăn.

Đó chính là nỗi lo của các nhà sản xuất thép châu Âu. Dưới thời chính quyền Trump đầu tiên, cứ mỗi 3 tấn thép không thể vào được Mỹ, 2 tấn đã tìm đường đến châu Âu, theo số liệu từ Eurofer, tổ chức đại diện cho các nhà sản xuất thép EU.

“Hiện Mỹ đang nhập khẩu 18 triệu tấn các quốc gia được miễn trừ, lượng thép này sẽ phải tìm một nơi khác để tiêu thụ. Đó phải là một thị trường mở, chính là EU”, Axel Eggert, lãnh đạo của Eurofer, chia sẻ với các phóng viên tại Brussels tuần trước.

Giai đoạn nguy hiểm

Trung Quốc là một phần quan trọng trong lập luận ủng hộ thuế quan của Trump. Ông cho rằng thép của Bắc Kinh đang tràn ngập các quốc gia khác, buộc họ phải chuyển hướng nhiều hơn sang thị trường Mỹ. Brazil, Mexico và Argentina là những cái tên bị ông chỉ đích danh. Tổng thống Mỹ cũng đổ lỗi cho các quốc gia khác vì không nỗ lực đủ để đối phó với ngành thép phình to quá mức của Trung Quốc.

Ngành công nghiệp thép Trung Quốc quả thực đã vượt xa phần còn lại của thế giới. Trong hai thập kỷ đầu của thế kỷ 21, ngành này đã mở rộng mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu xây dựng các đô thị và phát triển sức mạnh sản xuất của quốc gia. Nhưng trong khi nhu cầu đã giảm sút trong năm năm qua – một phần do hậu quả của đại dịch và cuộc khủng hoảng bất động sản – sản lượng hàng năm vẫn trên 1 tỷ tấn, đẩy xuất khẩu lên cao hơn.

Làn sóng xuất khẩu ồ ạt này đã kích hoạt một chuỗi phản ứng từ các đối tác thương mại. Việt Nam và Hàn Quốc, hai quốc gia mua thép Trung Quốc nhiều nhất và cũng là những nhà xuất khẩu nhiều đến Mỹ, đã áp thuế đối với cuộn thép cán nóng (HRC) – một sản phẩm được sử dụng rộng rãi và chiếm tỷ trọng lớn trong dòng chảy thương mại toàn cầu. Đài Loan cũng đã khởi động một cuộc điều tra chống bán phá giá. Trong khi đó, cơ quan thương mại Ấn Độ đã đề xuất áp thuế quan rộng rãi đối với nhập khẩu thép, theo một báo cáo địa phương.

“Các nhà sản xuất thép Thái Lan sẽ đối mặt với những thách thức khắc nghiệt hơn nhiều. Chúng tôi đã đang chịu đựng giai đoạn khó khăn với làn sóng sản phẩm thép Trung Quốc tràn vào, ngay cả khi Chính phủ đã áp dụng một số biện pháp chống bán phá giá để bảo vệ các nhà sản xuất trong nước”, Petrung Maesincee, Chủ tịch Hiệp hội Ống Kim loại và Thép Tạo hình Nguội Thái Lan, chia sẻ.

“Một mối lo khác là thuế quan đối với sản phẩm thép từ các nước khác cũng có thể thúc đẩy các quốc gia ngoài Trung Quốc chuyển hướng sản phẩm của họ vào Thái Lan. Chúng tôi đã thấy sự gia tăng rõ rệt của các sản phẩm thép từ Việt Nam”.

Trong khi đó, EU đang xem xét lại các biện pháp kiểm soát nhập khẩu sau khi phát hiện dòng thép từ các nguồn xuất xứ bất thường tăng đột biến, trùng khớp với thời điểm nhu cầu thép ở châu Âu đang suy giảm.

Shanghai Metals Market, một tổ chức nghiên cứu của Trung Quốc, ước tính rằng tổng khối lượng thép Trung Quốc vướng vào các vụ kiện chống bán phá giá đã vượt 30 triệu tấn tính đến cuối tháng 2/2025 – chiếm hơn 1/4 tổng lượng xuất khẩu của năm ngoái.

Trung Quốc đã từng vượt qua các đợt siết chặt xuất khẩu trước đây bằng cách linh hoạt chuyển đổi sang các sản phẩm thép khác hoặc tìm kiếm các thị trường mới, theo nhận định của Gutierrez từ Kallanish. Nhưng nếu lần này không thể làm được điều đó, ngành công nghiệp trong nước sẽ phải hứng chịu một đòn giáng nặng nề. Rủi ro lớn nhất là “thị trường có thể bị hạn chế tới mức chạm tới điểm đổ vỡ”, ông cảnh báo.

Hơn 30 vụ kiện chống bán phá giá mới đã được ghi nhận trong năm 2024, theo số liệu từ Viện Lập kế hoạch và Nghiên cứu Công nghiệp Luyện kim Trung Quốc – một cơ quan liên kết với Chính phủ. Viện này cũng đưa ra cảnh báo về điều kiện xuất khẩu ngày càng xấu đi.

Công ty tư vấn hàng hóa CRU Group dự báo xuất khẩu thép Trung Quốc sẽ giảm tới 17% trong năm nay, một phần do phản ứng dây chuyền từ toàn cầu.

Tất cả những yếu tố này đang tạo thêm áp lực buộc ngành công nghiệp thép Trung Quốc phải kiềm chế công suất dư thừa. Tại các cuộc họp lập pháp thường niên của chính phủ ở Bắc Kinh tuần trước, các nhà hoạch định chính sách đã cam kết cắt giảm năng lực dư thừa trong ngành thép và các lĩnh vực công nghiệp khác – khoảng một thập kỷ kể từ lần gần nhất mà họ đưa ra nỗ lực cải cách phía cung.

Lần này, Chính phủ Trung Quốc không hỗ trợ nhiều biện pháp kích thích kinh tế như trước, nhưng nền kinh tế của họ cũng đã giảm phụ thuộc vào thép trong thời gian qua. Có lẽ Trung Quốc sẽ phải chịu hậu quả nghiêm trọng đối với ngành công nghiệp thép – điều mà Trump và những người ủng hộ ông tin rằng đáng lẽ phải xảy ra từ lâu.

Vũ Hạo (Theo Bloomberg)

FILI

– 10:16 12/03/2025