Chủ động nâng cao năng lực chống chịu của nền kinh tế

Bài học về điều hành kinh tế và công tác tham mưu

Thưa Bộ trưởng, kinh tế nước ta vừa trải qua một năm chịu ảnh hưởng không nhỏ từ những biến động khó lường của kinh tế thế giới. Các thị trường đều gặp “trục trặc” như: Xăng dầu khan hiếm; thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp biến động; thị trường bất động sản đóng băng… Thực tế này cho chúng ta bài học gì cho cách điều hành kinh tế của năm 2023?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Trong bối cảnh nhiều khó khăn, thách thức, kinh tế Việt Nam dù đã đạt được nhiều thành tựu rất quan trọng, khá toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực nhưng vẫn chịu tác động sâu sắc từ những biến động nhanh, mạnh của tình hình thế giới.

Từ cuối tháng 10/2022 trở lại đây, các động lực tăng trưởng, sản xuất công nghiệp… có xu hướng chậm lại; các thị trường xuất khẩu, nhập khẩu lớn của nước ta bị thu hẹp. Các thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản còn tiềm ẩn rủi ro, nhiều vướng mắc, bất cập chưa được xử lý, tháo gỡ triệt để; niềm tin thị trường giảm sút. Thị trường tiền tệ, ngoại hối chịu áp lực lớn; xuất hiện tình trạng khó khăn, có thời điểm xuất hiện “nút thắt” về dòng tiền, thanh khoản của nền kinh tế.

Trước những vấn đề nêu trên, Chính phủ đã bám sát các chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước, chỉ đạo quyết liệt các cấp, ngành, địa phương tập trung thực hiện đồng bộ, hiệu quả nhiều giải pháp để ứng phó. Từ thực tiễn trong công tác điều hành, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm.

Thứ nhất, phải bám sát đường lối, quan điểm điều hành của Đảng, Nhà nước, tổ chức thực hiện có trọng tâm, trọng điểm, thống nhất, xuyên suốt, quyết liệt, kịp thời, hiệu quả, sâu sát thực tiễn.

Thứ hai, trong bối cảnh càng có nhiều khó khăn, thách thức, càng phải đoàn kết, chung tay, đồng lòng, chia sẻ khó khăn, phát huy tinh thần trách nhiệm, kiên trì, kiên định thực hiện mục tiêu nhưng thích ứng linh hoạt, quyết liệt hiệu quả trong điều hành.

Thứ ba, theo dõi sát, chủ động, nắm chắc diễn biến tình hình quốc tế, trong nước, bình tĩnh, bản lĩnh, tự tin, chủ động phương án ứng phó với các tình huống bất ngờ phát sinh.

Thứ tư, tập trung hoàn thiện thể chế, pháp luật; chấp hành nghiêm kỷ luật, kỷ cương hành chính, “nói đi đôi với làm”; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phân bổ nguồn lực, tránh độ trễ trong khâu triển khai nhằm gia tăng hiệu quả tác động của chính sách.

Thứ năm, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực, kết hợp hài hòa, chặt chẽ giữa yếu tố nội lực và ngoại lực, giữa trung ương và địa phương, giữa sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.

Chính phủ đã có nhiều nỗ lực trong điều hành kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn và thúc đẩy tăng trưởng. Tuy nhiên phải khẳng định những biến động của ngoại cảnh là khó dự báo trước, có thể gây ra những tác động khôn lường. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã hoàn thành nhiệm vụ ra sao khi các yếu tố ngoại cảnh và khách quan cản bước?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Thời gian vừa qua, chúng ta thường xuyên đánh giá bối cảnh kinh tế thế giới bằng những cụm từ “bất định”, “phức tạp”, “khó lường”. Là cơ quan tham mưu tổng hợp cho Đảng, Nhà nước về các nội dung phát triển kinh tế-xã hội, Bộ Kế hoạch và Đầu tư càng đặc biệt lưu tâm đến công tác theo dõi, dự báo tình hình bối cảnh kinh tế quốc tế và trong nước.

Trong những năm qua, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chủ động tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét điều hành theo kịch bản tăng trưởng, gắn với những phân tích chuyên đề và cập nhật thường xuyên. Đồng thời, Bộ cũng kiên định thực hiện một số trọng tâm.

Trước tiên, nâng cao năng lực phân tích và dự báo, thường xuyên trao đổi với cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước để nắm bắt kịp thời, sát thực nhất tâm lý, kỳ vọng của thị trường. Các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới, Quỹ Tiền tệ Quốc tế,… cũng tín nhiệm và trao đổi, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư về đánh giá triển vọng kinh tế.

Tiếp đến là chủ động kiến nghị các biện pháp cải cách và điều hành kinh tế vĩ mô. Bộ chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan trong nghiên cứu, tham mưu điều hành chính sách kinh tế vĩ mô, trong đó cụ thể hóa về thời điểm, liều lượng và yêu cầu phối hợp giữa các chính sách (tài khóa, tiền tệ, đầu tư…). Tổ công tác 1317 giữa 4 cơ quan (Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Công Thương và Ngân hàng Nhà nước) đã duy trì hoạt động một cách thực chất, với những chia sẻ thông tin, chuẩn bị báo cáo quan trọng, kịp thời cho Chính phủ.

Luôn tâm niệm không dừng ở tham mưu cách thức “ứng phó” với các thay đổi ở bối cảnh kinh tế quốc tế và trong nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng xác định phải đi trước một bước với những tham mưu cải cách nhằm nâng cao năng lực nội tại, mức độ độc lập, tự chủ của nền kinh tế trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Bộ đã mạnh dạn nghiên cứu, tham mưu nhiều nội dung mới, khó như tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, mở rộng không gian phát triển gắn với quy hoạch hiệu quả, hoàn thiện thể chế liên kết vùng,…

Không ít nội dung cải cách trên đây đã mở đường cho tăng trưởng kinh tế, khơi dậy tinh thần doanh nhân, năng suất và sáng tạo của các cá nhân. Đây chính là nền tảng để chúng ta tự tin hướng tới những khát vọng phát triển dài hạn mà Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đề ra, dù bối cảnh quốc tế và khu vực đang và sẽ còn có những thay đổi sâu sắc.

“Dĩ bất biến, ứng vạn biến” trước các sức ép lớn

Trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước được dự báo vẫn còn nhiều khó khăn. Để nâng cao năng lực chống chịu của nền kinh tế, chúng ta phải làm thế nào? Năm 2023, theo Bộ trưởng, cần “dĩ bất biến, ứng vạn biến” như thế nào để hoàn thành các mục tiêu Chính phủ, Quốc hội đặt ra?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Phải nhìn nhận thẳng thắn, Việt Nam là một quốc gia đang trong hành trình đổi mới và hội nhập với thế giới, từng bước cố gắng thu hẹp khoảng cách và bắt kịp với các nước phát triển trong khu vực. Nền kinh tế của chúng ta có quy mô còn khá khiêm tốn, khả năng thích ứng, chống chịu trước những cú sốc đến từ bên ngoài còn hạn chế nhưng lại có độ mở lớn, dễ bị ảnh hưởng từ các biến động, dù là nhỏ của thế giới.

Do đó, việc nâng cao năng lực chống chịu, tính tự cường của nền kinh tế, tạo tiền đề xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng và hiệu quả có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với nước ta trong tình hình mới. Đây là một định hướng, chủ trương nhất quán, xuyên suốt, được xác định rõ trong các nghị quyết, chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội mà Đảng, Nhà nước đề ra.

Ngay sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết về Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội năm 2023 tại Kỳ họp thứ 4, Chính phủ đã khẩn trương chỉ đạo xây dựng các nghị quyết triển khai thực hiện kết luận của Ban Chấp hành Trung ương và Quốc hội triển khai thực hiện kế hoạch năm 2023.

Tình hình thế giới và trong nước dự báo tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, khó khăn, thách thức nhiều hơn. Để đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội đặt ra, chúng ta cần quyết liệt, tập trung đẩy mạnh và triển khai nhanh hơn các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm của năm 2023 trên tinh thần đoàn kết kỷ cương; bản lĩnh, linh hoạt; đổi mới sáng tạo; kịp thời, hiệu quả.

Đồng thời, cần kiên định, nhất quán với với quan điểm, mục tiêu, định hướng chỉ đạo điều hành là giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế; điều hành đồng bộ, linh hoạt, hiệu quả, phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa với chính sách tiền tệ và các chính sách vĩ mô, phù hợp với tình hình thực tiễn.

Ngoài ra, tiếp tục chú trọng, nâng cao công tác hoàn thiện thể chế, thực thi pháp luật, tạo điều kiện khơi thông, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển. Điều quan trọng là cần tạo chuyển biến rõ nét trong thực hiện các đột phá chiến lược về thể chế, nguồn nhân lực và hệ thống kết cấu hạ tầng.

Cùng với đó là tập trung cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo vệ môi trường.

Thực tế cho thấy chúng ta đang chịu sức ép rất lớn từ cuộc chạy đua thắt chặt tiền tệ của các nước. Phần lớn các nước đã lựa chọn hy sinh tăng trưởng để kìm hãm lạm phát bằng các biện pháp thắt chặt, tăng lãi suất. Một số ý kiến cho rằng, việc lựa chọn chính sách tiền tệ và tài khóa trong trạng thái kinh tế lạm phát cao, rủi ro vĩ mô lớn, sản xuất đình trệ, là rất phức tạp, khó khăn thách thức. Quan điểm của Bộ trưởng ra sao?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng : Năm 2022, nhiều nền kinh tế trên thế giới có sự điều chỉnh trong quan điểm điều hành chính sách, đó là chuyển từ nới lỏng sang thắt chặt chính sách tiền tệ, tăng lãi suất nhằm ưu tiên kiểm soát lạm phát thay vì phục hồi kinh tế. Xu hướng này được dự báo sẽ tiếp tục kéo dài trong năm 2023, nhất là khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) và nhiều ngân hàng trung ương vẫn đang cho thấy những tín hiệu, động thái tương đối thận trọng với lạm phát, thậm chí chấp nhận rủi ro suy thoái kinh tế cho tới khi lạm phát được kiểm soát.

Trong điều kiện như vậy, áp lực điều hành chính sách vĩ mô đối với Việt Nam là rất lớn, phải cân đối hợp lý giữa tỷ giá và lãi suất, giữa tăng trưởng và kiểm soát lạm phát, nhưng cũng phải chú ý đến đặc điểm của nước ta là nước đang phát triển nên cần quan tâm hơn đến việc duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế hợp lý.

Đảng, Nhà nước luôn xác định việc điều hành đồng bộ, hài hòa chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa là quan điểm, định hướng quan trọng trong kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội.

Có thể thấy, thời gian qua, Chính phủ đã đã điều hành chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa theo hướng phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, hài hòa, linh hoạt và kịp thời thích ứng với các diễn biến bất định, rủi ro của thị trường trong nước và quốc tế.

Thời gian tới, để đưa nền kinh tế vượt qua những khó khăn, thách thức, các chính sách phải phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, hài hòa, không triệt tiêu mà bổ sung cho nhau, thúc đẩy hiệu quả tổng thể của các chính sách, nhất là khi dư địa điều hành chính sách đang có xu hướng thu hẹp dần lại.

Đồng thời, nghiên cứu, rà soát, tháo gỡ những “nút thắt” giữa chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa, tạo điều kiện thuận lợi để các chính sách vận hành và phối hợp đồng bộ, hiệu quả.

Bên cạnh đó, tiếp tục phát huy hiệu quả các cơ chế phối hợp, trao đổi thông tin giữa các bộ, ngành để phục vụ công tác xây dựng, điều hành các mục tiêu phát triển vĩ mô; nâng cao năng lực phân tích, đánh giá diễn biến kinh tế vĩ mô thế giới và trong nước, kịp thời tham mưu, đề xuất nhiều chính sách, giải pháp phù hợp.