Các tập đoàn thực phẩm toàn cầu loay hoay với cam kết giảm khí metan

Các tập đoàn thực phẩm toàn cầu loay hoay với cam kết giảm khí metan

Starbucks, Kraft Heinz cùng nhiều ông lớn ngành thực phẩm khác vẫn đang tỏ ra chậm chạp trong việc xử lý lượng khí thải metan, loại khí gây hiệu ứng nhà kính mạnh mẽ, xuất phát từ chuỗi cung ứng của mình.

Một con bò đang gặm cỏ cùng đàn trên đồng cỏ ở Rockwall, Texas. Ảnh: Delaney Allen chụp cho Bloomberg Businessweek

Con đường cắt giảm khí nhà kính của ngành thực phẩm còn đầy thử thách

Tháng 12/2023, hàng loạt tập đoàn thực phẩm lớn trên thế giới đã thu hút sự chú ý khi đồng loạt cam kết cắt giảm một trong những loại khí giữ nhiệt mạnh nhất hành tinh. Trong khuôn khổ Liên minh hành động Metan ngành Sữa vừa được thành lập, các tên tuổi như Bel Group, Danone, General Mills, Kraft Heinz, Lactalis USA và Nestlé cùng với Clover Sonoma và Starbucks gia nhập ngay sau đó đã tuyên bố sẽ giảm lượng khí metan phát sinh từ chuỗi cung ứng sữa rộng lớn của mình. Các doanh nghiệp này cũng hứa sẽ công bố dữ liệu khí thải cũng như kế hoạch hành động cụ thể trước cuối năm 2024.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, kết quả đạt được vẫn khá khiêm tốn. Tính đến tháng 5/2025, mới chỉ có 7 doanh nghiệp công bố một phần số liệu về khí metan phát sinh từ ngành sữa của mình. Trong số đó, chỉ 3 công ty đưa ra kế hoạch hành động đáp ứng các tiêu chí của liên minh, và duy nhất một doanh nghiệp đặt mục tiêu cụ thể nhằm giảm dấu chân metan từ sữa. Đáng chú ý, hạn chót công bố số liệu khí thải và kế hoạch hành động cũng đã bị lùi lại đến cuối năm nay.

Khởi đầu chậm chạp này cho thấy con đường cắt giảm loại khí nhà kính quan trọng nhất của ngành thực phẩm vẫn còn đầy thử thách, nhất là khi nhiều doanh nghiệp ở các lĩnh vực khác đang dần rút lui khỏi các sáng kiến phát triển bền vững. “Cứ như một cuộc đua của ốc sên”, Nusa Urbancic, Giám đốc điều hành Changing Markets Foundation, tổ chức phi lợi nhuận tại Hà Lan chuyên gây áp lực buộc các công ty thực phẩm giảm dấu chân metan, nhận xét. Theo các nhà vận động, để ngành thực phẩm thực sự góp phần ngăn chặn thảm họa khí hậu, các doanh nghiệp sẽ phải tăng mạnh đầu tư và nâng cao mức độ khẩn trương trong hành động.

Chuyên gia Urbancic. Nguồn: Changing Markets Foundation

Việc cắt giảm metan có ý nghĩa đặc biệt đối với nỗ lực làm chậm lại biến đổi khí hậu. Loại khí này có khả năng giữ nhiệt mạnh gấp khoảng 80 lần so với cùng lượng CO₂ suốt 2 thập kỷ. Tuy nhiên, metan chỉ tồn tại trong khí quyển khoảng 12 năm, còn CO₂ có thể kéo dài hàng thế kỷ. Điều đó đồng nghĩa, chỉ cần cắt giảm một lượng nhỏ khí metan cũng sẽ nhanh chóng làm giảm nồng độ trong khí quyển và giúp kéo giảm nhiệt độ toàn cầu. Chính vì vậy, nhiều chuyên gia ví việc cắt giảm metan như chiếc phanh khẩn cấp của hành tinh, giúp nhân loại có thêm thời gian để giải quyết lượng CO₂ dai dẳng hơn.

Suột nhiều thế kỷ, nồng độ metan trong khí quyển chỉ dao động quanh mức 700 phần tỷ, nhưng kể từ khi cách mạng công nghiệp bùng nổ, lượng khí này đã gần như tăng gấp 3 do nhu cầu tiêu thụ thịt bò, sữa tăng cao, khai thác dầu khí mở rộng, bãi rác phát triển cùng nhiều nguyên nhân khác. Chăn nuôi chiếm gần 1/3 lượng khí metan do con người tạo ra, chủ yếu xuất phát từ hơi và phân của bò sữa, bò thịt.

Nhiều thập kỷ chọn giống và cải thiện dinh dưỡng đã giúp ngành sữa nâng cao hiệu quả: sản lượng sữa bò toàn cầu tăng 33% trong 20 năm qua, còn số lượng đàn chỉ tăng 9%, theo Bộ Nông nghiệp Mỹ. Tuy nhiên, tiêu thụ sữa trên toàn cầu đã tăng hơn gấp đôi trong 50 năm, khiến lượng khí metan phát sinh từ ngành này vẫn tiếp tục leo thang.

Chi phí đánh đổi không nhỏ

Các cam kết diện rộng trở nên đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hiện nay, theo các nhà vận động khí hậu. Quỹ Bảo vệ Môi trường, đơn vị quản lý Liên minh hành động Metan ngành Sữa, cho biết họ tập trung vào tiến độ thực tế hơn là sự hoàn hảo tuyệt đối. “Cách đây 18 tháng, chỉ có một công ty sữa lớn công bố lượng khí thải metan từ ngành sữa, nhưng giờ đây con số đó đã tăng lên 7 công ty”, Katie Anderson, giám đốc cấp cao tại EDF, chia sẻ.

Với việc liên minh vừa đón thêm 3 thành viên mới, hiện đã có 11 công ty thực phẩm và nhà chế biến sữa tham gia hành động. “Tôi rất hào hứng với những kết quả mà chúng tôi đạt được trong thời gian ngắn này”, Anderson nói thêm.

Tuy nhiên, ngay cả với những công ty đã công bố kế hoạch và mục tiêu, thông tin chi tiết mà họ cung cấp vẫn còn rất hạn chế, khiến khó có thể đánh giá chính xác tiến độ. Danone SA, cam kết giảm 30% lượng metan phát sinh từ chuỗi cung ứng sữa đến năm 2030, cho biết đã giảm được 25% trong 4 năm qua, nhưng không công khai cụ thể các biện pháp đã thực hiện hay liệu sản lượng sữa có bị ảnh hưởng hay không. Trong khi đó, Nestlé SA tuyên bố đã giảm tổng lượng khí metan 21% kể từ năm 2018, nhưng lại không công bố số liệu riêng cho ngành sữa, vi phạm hướng dẫn của liên minh.

Một bồn chứa sữa bên trong khu công nghiệp của Danone tại Ferrieres-en-Bray, miền bắc nước Pháp – Ảnh: Lou Benoist/AFP/Getty Images

Một số doanh nghiệp khác gần như chưa có tiến triển đáng kể. Starbucks Corp., dù cam kết giảm một nửa tổng dấu chân khí hậu vào năm 2030 nhưng chưa có cam kết cụ thể về metan, lại báo cáo lượng khí thải metan tăng 6% kể từ năm 2019.

Hiện có nhiều phương pháp đã được chứng minh giúp giảm khí metan trong ngành sữa, nhưng phần lớn đều tốn kém và khó áp dụng rộng rãi trên hàng trăm ngàn trang trại nhỏ lẻ mà các tập đoàn thực phẩm toàn cầu thu mua sản phẩm. Bovaer, một loại phụ gia thức ăn do DSM-Firmenich AG (châu Âu) phát triển, có khả năng giảm khoảng 30% khí metan phát sinh từ hơi bò và đã được phép sử dụng tại hơn 65 quốc gia.

Tuy nhiên, chi phí sử dụng lên tới khoảng 75 USD mỗi con bò mỗi năm, là khoản chi không nhỏ đối với các nông dân có đàn hàng trăm đến hàng ngàn con. Hệ thống tách phân, lọc chất rắn để làm phân hữu cơ và các mục đích khác có thể giảm 25% khí metan phát sinh từ phân, nhưng chi phí đầu tư lên đến hàng trăm ngàn USD. Các bể phân yếm khí tại trang trại, thu khí metan từ phân để phát điện hoặc làm nhiên liệu, có thể cắt giảm mạnh lượng khí thải nhưng chi phí lên tới hàng triệu USD. Do đó, rất ít trang trại có thể đầu tư nếu không có sự hỗ trợ từ Chính phủ hoặc các khách hàng doanh nghiệp.

Trước thực trạng này, một số công ty đã phát triển các chương trình khuyến khích nhằm thúc đẩy nhà cung cấp áp dụng các thực hành bền vững hơn. Bel Group (Pháp), nhà sản xuất phô mai Laughing Cow và Boursin, trả thêm khoảng 2% giá mua cho các nhà sản xuất sữa tại châu Âu sử dụng phụ gia Bovaer. Công ty ước tính khoảng 5% trong số hơn 1,000 nông dân của mình đã áp dụng loại phụ gia này. Tổng cộng, Bel Group cho biết khoảng 4% chi phí mua sữa tương đương khoảng 20 triệu EUR (22.7 triệu USD) mỗi năm được dùng để chi trả cho các khoản khuyến khích giảm phát thải dành cho nông dân.

Một nông dân giới thiệu cách pha chế Bovaer – Ảnh: Paulo Nunes dos Santos/Bloomberg

Trong khi đó, hợp tác xã sữa Arla Foods (Đan Mạch), đơn vị sở hữu thương hiệu bơ Lurpak, đã áp dụng hệ thống chấm điểm để thưởng cho các nông dân thực hiện các thực hành bền vững như sử dụng điện tái tạo và điều chỉnh khẩu phần ăn nhằm giảm cường độ phát thải metan của đàn bò. Arla trả thưởng lên tới 8%, và năm 2024, họ đã chi 337 triệu EUR cho các khoản khuyến khích này.

Tuy nhiên, số tiền các công ty chi trả cho nông dân vẫn còn rất khiêm tốn so với nhu cầu thực tế. Để ngăn chặn những thiệt hại nghiêm trọng nhất do biến đổi khí hậu, thế giới cần đầu tư khoảng 1.54 ngàn tỷ USD đến năm 2050 cho các đổi mới giảm metan trong hệ thống thực phẩm phần lớn số đó dành cho các trang trại sữa, theo ClimateWorks Foundation. Mặc dù Chính phủ dự kiến sẽ hỗ trợ một phần chi phí, các doanh nghiệp cũng cần phải đóng góp đáng kể.

“Đây là một phần rất quan trọng trong nguyên nhân gây nóng lên toàn cầu, nhưng đầu tư cho lĩnh vực này vẫn rất hạn chế”, Marcelo Mena, CEO của Global Methane Hub (Chile), một tổ chức phi lợi nhuận toàn cầu về cắt giảm khí metan, nhận định. “Chúng ta cần phải làm nhiều hơn nữa”.

Xu hướng đang đi lùi

Tại châu Âu, các quy định về phát triển bền vững ngày càng khắt khe cùng với sức ép từ người tiêu dùng và các nhà bán lẻ quan tâm đến khí hậu đang thúc đẩy doanh nghiệp chuyển mình nhanh hơn so với những khu vực khác.

Chuỗi siêu thị Carrefour (Pháp) thậm chí yêu cầu 100 nhà cung cấp lớn nhất phải xây dựng kế hoạch cắt giảm mạnh khí thải, nếu không sản phẩm của họ sẽ bị loại khỏi kệ hàng. “Các nhà bán lẻ châu Âu đòi hỏi nhà cung cấp nhiều hơn hẳn so với Mỹ”, ông Simon Bonnet – Giám đốc thu mua sữa bền vững của Bel Group nhận xét. “Khi khách hàng yêu cầu, doanh nghiệp sẽ chủ động hơn”.

Trong khi đó, nỗ lực của các tập đoàn thực phẩm ở các khu vực khác lại có dấu hiệu chững lại. 4 năm trước, JBS SA (Brazil) tập đoàn chế biến thịt lớn nhất thế giới từng rầm rộ cam kết loại bỏ hoặc bù đắp toàn bộ khí thải giữ nhiệt vào năm 2040 và nhanh chóng ký hợp đồng với DSM để cho bò ăn phụ gia Bovaer. Tuy nhiên, chỉ sau 2 năm, JBS lặng lẽ dừng sử dụng phụ gia giảm metan này và từ chối bình luận công khai.

Tại Mỹ, xu hướng cũng đang đi lùi. Dưới thời Tổng thống Biden, Bộ Nông nghiệp Mỹ từng dự kiến phân bổ 3.1 tỷ USD để hỗ trợ nông dân áp dụng các thực hành bền vững, trong đó có hàng chục triệu USD dành riêng cho việc giúp nông dân sữa giảm phát thải metan thông qua phụ gia thức ăn và quản lý phân chuồng. Tuy nhiên, chính quyền Trump gần đây đã hủy bỏ chương trình này, gọi đây là “quỹ lãng phí khí hậu” và là một phần của “trò lừa xanh mới”.

Động thái này khiến nhiều chuyên gia chính sách thất vọng, bởi họ kỳ vọng nguồn quỹ liên bang sẽ giúp mở rộng việc sử dụng các sản phẩm mới như Bovaer. “Chính phủ có thể giúp giảm rủi ro cho các công nghệ mới bằng cách hỗ trợ tài chính trong 1, 2 năm đầu”, Robert Bonnie, cựu Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp Mỹ, cho biết. Việc hủy bỏ chương trình sẽ khiến các nhà sản xuất Mỹ khó cạnh tranh tại thị trường châu Âu và các thị trường ưu tiên sản phẩm sữa ít carbon. “Chính nông dân mới là người chịu thiệt”, Bonnie nói.

Khi Mỹ cắt giảm tài trợ liên bang, các tập đoàn thực phẩm tại đây cũng chưa có động thái bù đắp đáng kể. Starbucks gần đây cho biết đã chi khoảng 8.5 triệu USD trong năm 2024 để hỗ trợ các dự án bền vững tại 28 trang trại một con số chưa bằng một ngày lợi nhuận (3.8 tỷ USD) của hãng trong cùng năm. Starbucks từ chối trả lời phỏng vấn.

Các sản phẩm Kraft Mac & Cheese – Ảnh: Michael M. Santiago/Getty Images

Tại Kraft Heinz Co., 2 cựu nhân viên từng làm việc ở bộ phận chuỗi cung ứng cho biết công ty mới chỉ bắt đầu chú ý đến phát triển bền vững, kể cả với các sản phẩm giàu sữa như phô mai Philadelphia hay mì ống phô mai Kraft. “Công ty chủ yếu tập trung vào việc ‘làm sao giảm chi phí?’”, một cựu quản lý thu mua chia sẻ với điều kiện giấu tên. “Rất khó để cắt giảm khí thải từ sữa mà không làm tăng chi phí”.

Kraft Heinz từ chối phỏng vấn, nhưng trong một tuyên bố, công ty cho biết “phát triển bền vững đã là ưu tiên chiến lược của Kraft Heinz nhiều năm nay, và hiện là nền tảng cho chiến lược tăng trưởng của công ty”. Hãng cũng cho biết đang tìm cách hỗ trợ nông dân giảm phát thải metan.

Phô mai kem Philadelphia – Ảnh: Jakub Porzycki/NurPhoto/Getty Images

Một trong những nỗ lực tăng cường tài trợ tại Mỹ đến từ Athian Inc. doanh nghiệp chuyên kết nối nguồn vốn từ các tập đoàn thực phẩm với nông dân chăn nuôi bò sữa, nhằm triển khai các giải pháp thân thiện với khí hậu như cho bò ăn phụ gia Bovaer hoặc lắp đặt thiết bị giảm phát thải metan từ phân chuồng. Ba năm qua, Athian cho biết đã hợp tác với 120 nông dân sữa, chuyển 5 triệu USD cho các dự án giảm phát thải và dự kiến sẽ giải ngân thêm 10 triệu USD thời gian tới. (Công ty không tiết lộ cụ thể các doanh nghiệp đã đóng góp nguồn vốn này).

Tuy nhiên, nếu các tập đoàn thực phẩm thực sự muốn hiện thực hóa tham vọng của Liên minh hành động Metan ngành Sữa và tiến gần hơn đến các mục tiêu khí hậu, rõ ràng họ cần vượt qua những khoản chi nhỏ lẻ như hiện nay và mạnh dạn tăng đầu tư. “Các doanh nghiệp này đã đặt ra những mục tiêu phát triển bền vững rất tham vọng”, ông Joseph McFadden, Phó giáo sư ngành khoa học động vật tại Đại học Cornell, chuyên nghiên cứu giải pháp giảm metan cho vật nuôi, nhận định. “Sẽ rất khó để họ đạt được các mục tiêu đó nếu không có những khoản đầu tư thực sự đáng kể”.

Quốc An (Theo Bloomberg)

FILI

– 13:00 21/06/2025