Bạc “cháy hàng” khắp nơi, giá trên bảng điện chỉ là hư ảo

Bạc “cháy hàng” khắp nơi, giá trên bảng điện chỉ là hư ảo

Khi khoảng cách giữa giá giao dịch trên sàn và giá thực tế để sở hữu một thỏi bạc vật chất nới rộng, thị trường kim loại quý đang phát đi một tín hiệu báo động: Hệ thống định giá dựa trên các hợp đồng phái sinh đang mất dần kết nối với thực tế cung cầu.

Đồng xu Silver Eagle phổ biến tại Mỹ chứa 1 ounce bạc – Ảnh: US Mint.

Thị trường bạc toàn cầu đang chứng kiến một hiện tượng hiếm thấy. Trên bảng điện tử của sàn Comex (New York), giá bạc giao ngay cuối ngày thứ Sáu 19/12/2025 được niêm yết quanh mức 67.2 USD/ounce.

Tuy nhiên, nếu một nhà đầu tư tại Mỹ muốn cầm trên tay một đồng xu American Silver Eagle tiêu chuẩn ngay lập tức, họ phải trả từ 76 đến 78 USD. Khoản chênh lệch lên tới 8-10 USD, tương đương 13-16% giá trị.

Một số nhà cung cấp lớn hiện kéo dài thời hạn giao hàng lên tới 4 tuần sau khi thanh toán. Ở Anh, các đại lý bạc lớn cũng báo cáo tình trạng hết hàng hoặc chậm giao hàng từ 2 đến 3 tuần đối với các sản phẩm phổ biến như đồng Silver Britannia.

American Silver Eagle là đồng xu bạc có mệnh giá 1 USD nhưng chứa đúng 1 ounce bạc tinh khiết 99.9%, nên các nhà đầu tư thường giao dịch đồng Silver Eagle theo giá thị trường của bạc chứ không theo mệnh giá in trên đồng xu.

Sở Đúc tiền Mỹ độc quyền sản xuất Silver Eagle và bán cho các đại lý như Apmex, Kitco, SD Bullion,… Theo website của SD Bullion ngày 21/12, giá bán một đồng xu Silver Eagle là 75.94 – 78.34 USD/ounce, tùy theo số lượng.

Tương tự, Apmex công bố mức giá từ 75.41 đến 77.41 USD/ounce tùy theo số lượng, tức là cao hơn 8 – 10 USD so với giá trên sàn Comex.

Tình trạng cháy hàng cũng đang diễn ra ở Việt Nam. Tháng 12/2025, Tập đoàn Vàng bạc Phú Quý đã nhiều lần tăng giá bạc, đến ngày 20/12 là hơn 2.6 triệu đồng/lượng. Sau quy đổi, mức giá này tương đương với 82 USD/ounce, cao hơn nhiều so với giá trên sàn Comex hay giá mua đồng xu bạc ở Mỹ. Nhưng ngay cả khi người mua sẵn sàng trả mức giá cao này thì Phú Quý cũng thông báo đã hết hàng và khách phải đợi ít nhất 2 tháng.

Một khách hàng đặt mua 10 lượng bạc Phú Quý vào ngày 10/12/2025, đã thanh toán 100% giá trị đơn hàng, được hẹn lấy hàng vào ngày 10/02/2026.

Nguồn: ĐQ

Việc giá bán lẻ bạc cao hơn 10 USD/ounce so với giá giao ngay ở Comex không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp hưởng toàn bộ lợi nhuận 10 USD này. Loại bạc theo tiêu chuẩn Comex là thỏi lớn 1,000 ounce, còn các đồng xu bạc bán lẻ đòi hỏi thêm công đoạn chế tác, phân phối và chi phí vận hành của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, mức chênh lệch về giá này phản ánh rủi ro về chi phí thay thế mà doanh nghiệp phải toan tính rất kỹ. Giả sử một chủ cửa hàng kinh doanh bạc vừa bán ra 1,000 đồng xu bạc với giá 70 USD/ounce, thu về 70,000 USD. Sau đó, ông chủ này đi nhập hàng về để tiếp tục bán thì phát hiện ra giá bạc đã tăng lên 80 USD/ounce, doanh thu lúc trước không đủ để nhập về cùng số lượng hàng tồn kho đã bán.

Muốn có 1,000 đồng xu bạc, cửa hàng phải chi ra 80,000 USD, dẫn tới dòng tiền tạm thời bị âm 10,000 USD. Để tự bảo vệ mình trước nguy cơ giá bạc tăng trong tương lai, chủ cửa hàng phải tăng giá bán ngay từ lúc này.

Việc phải chờ đợi 4 – 8 tuần để nhận một hàng hóa vốn được coi là có thanh khoản cao cho thấy các kho dự trữ vật chất đang cạn kiệt thực sự. Thị trường bạc đã bị xé toạc làm hai: một bên là thị trường “giấy” với thanh khoản vô tận nhưng không có hàng, và một bên là thị trường vật chất – nơi quy luật cung cầu khắc nghiệt đang nắm quyền kiểm soát.

Ảo ảnh trên thị trường giấy và giới hạn của sự thao túng

Giá bạc mà thế giới tham chiếu hàng ngày không được quyết định bởi việc mua bán các thỏi bạc thực sự, mà được định đoạt trên các sàn giao dịch phái sinh như Comex tại New York hay SGE ở Thượng Hải. Tại đây, các ngân hàng lớn giao dịch các hợp đồng tương lai với khối lượng khổng lồ. Mỗi hợp đồng tương lai bạc có quy mô 5,000 ounce, và mỗi tổ chức thường giao dịch hàng ngàn hợp đồng.

Điều đáng nói là quy mô của thị trường giấy này lớn gấp bội so với lượng bạc thực tế đang tồn tại. Cứ mỗi 1 ounce bạc thật tồn tại trên thế giới thì có tới 300 ounce “bạc giấy” được giao dịch trong các hợp đồng tương lai.

Cơ chế này cho phép các “tay to” tạo ra nguồn cung ảo gần như vô tận. Khi giá bạc có dấu hiệu tăng nóng, các ngân hàng có thể bán khống hàng loạt hợp đồng giấy để ghìm giá xuống. Thực tế vào năm 2020, ngân hàng lớn nhất thế giới JPMorgan Chase đã phải nộp phạt 920 triệu USD vì hành vi thao túng thị trường bạc.

Tuy nhiên, “ảo thuật” này có một giới hạn vật lý không thể vượt qua. Các tập đoàn công nghiệp như Samsung, Tesla hay các nhà thầu quốc phòng như Raytheon, Lockheed Martin không thể dùng hợp đồng tương lai để sản xuất vi mạch, pin xe điện hay tên lửa dẫn đường. Doanh nghiệp cần các thỏi bạc có thể sờ nắn được, không phải các con số nhị phân trên máy tính.

Khi kho dự trữ vật chất cạn kiệt, khả năng áp đặt giá của thị trường giấy cũng không còn. Lúc này, giá cả không còn được quyết định bởi các trader tại New York, Thượng Hải hay London, mà thuộc về bất kỳ ai đang thực sự nắm giữ thỏi bạc cuối cùng. Sự xuất hiện của mức chênh lệch cao chính là dấu hiệu cho thấy quyền lực định giá đang chuyển dịch từ “bạc giấy” sang “bạc thật”.

Ảo tưởng về nguồn cung

Một trong những lập luận phổ biến để trấn an thị trường là khi giá bạc tăng cao, nguồn cung sẽ dồi dào trở lại nhờ hoạt động tái chế. Người dân sẽ bán trang sức, đồ dùng bằng bạc cũ để nấu chảy ra thành bạc thỏi. Tuy nhiên, trong kỷ nguyên công nghệ hiện đại, đây là một tính toán sai lầm nghiêm trọng.

Bạc ngày nay không còn nằm trong những bộ thìa nĩa hay chân nến to lớn dễ dàng thu hồi như thế kỷ trước. Bạc đã biến mất vào trong các linh kiện điện tử siêu nhỏ. Một chiếc điện thoại thông minh hay máy tính xách tay chỉ chứa một lượng bạc tính bằng miligram. Lượng bạc này bị phân tán trong nhiều bộ phận, khiến chi phí thu hồi và tinh chế thường đắt hơn giá trị của lượng bạc thu được, trừ khi giá bạc tăng lên mức phi mã 150-200 USD/ounce. Thực tế chỉ có khoảng 18% số bạc trong các thiết bị điện tử được tái chế.

“Quan tài pin mặt trời” cũng là một nhân tố cần nói tới. Ngành năng lượng mặt trời đang tiêu thụ hàng ngàn tấn bạc mỗi năm. Lượng bạc này được tráng vào các tấm pin quang điện lắp đặt trên mái nhà hoặc các cánh đồng năng lượng giữa sa mạc.

Với tuổi thọ trung bình của một tấm pin là 25-30 năm, số bạc này coi như bị “chôn sống” và không thể quay lại thị trường trong vài thập kỷ tới. Và nếu chi phí tái chế không giảm sâu trong 20 năm tới, số bạc này sẽ biến mất vĩnh viễn vào các hố rác.

Nguồn cung từ khai thác mới lại rất kém đàn hồi do 72% bạc là sản phẩm phụ của các mỏ đồng, kẽm, chì nên doanh nghiệp không thể tăng sản lượng chỉ vì muốn lấy thêm bạc, mà phải đợi khi nhu cầu và giá của đồng, kẽm, chì đều lên cao. Thực tế, sản lượng khai thác bạc trong 5 năm gần đây đều thấp hơn nhu cầu sử dụng, đồng nghĩa với tình trạng thâm hụt cung kinh niên.

Sự sụp đổ của “Quy tắc 2%”

Rủi ro hệ thống đang bị đẩy lên cao khi các quy tắc ngầm của thị trường phái sinh bị phá vỡ. Trong lịch sử, sàn Comex vận hành trơn tru dựa trên “Quy tắc 2%”: hơn 98% các hợp đồng tương lai sẽ được thanh toán bằng tiền mặt hoặc đáo hạn mà không bao giờ yêu cầu giao bạc thật. Hệ thống này được thiết kế cho người đầu cơ, không phải cho người tiêu dùng cuối cùng.

Tuy nhiên, năm 2025 đánh dấu sự thay đổi tâm lý hành vi. Các nhà đầu tư và tổ chức công nghiệp lo ngại về sự mất giá của tiền giấy và đứt gãy chuỗi cung ứng nên bắt đầu yêu cầu giao hàng vật chất. Chỉ cần tỷ lệ này tăng từ 2% lên 5% hoặc 10%, kho dự trữ đăng ký của Comex sẽ suy kiệt rất nhanh, đẩy sàn giao dịch vào nguy cơ mất thanh khoản.

Kho bạc của Comex được chia làm 2 loại là bạc đã đăng ký và đủ tiêu chuẩn. Bạc đã đăng ký là loại mà Comex có thể dùng để bàn giao cho các đối tác để tất toán nghĩa vụ hợp đồng, còn bạc đủ tiêu chuẩn là loại đáp ứng các yêu cầu về độ tinh khiết 99.9% theo quy cách đóng thỏi của Comex, nhưng đây là của riêng nhà đầu tư, Comex không được phép bàn giao.

Tính đến ngày 19/12/2025, kho bạc của Comex chứa tổng cộng 453 triệu ounce nhưng trong đó chỉ có chưa đầy 1/3 (tức 130 triệu ounce) là có thể dùng để bàn giao. Trong khi đó, bình quân khối lượng mở (open interest – OI) trên sàn Comex trong tháng 12 này là hơn 153,000 hợp đồng, tương đương với 765 triệu ounce.

Chênh lệch này dẫn đến một rủi ro pháp lý mà ít nhà đầu tư cá nhân để ý: Điều khoản bất khả kháng. Khi kho hàng trống rỗng, các sàn giao dịch có thể sẽ tuyên bố bất khả kháng và buộc tất toán hợp đồng bằng tiền mặt thay vì giao kim loại. Người nắm giữ hợp đồng tương lai sẽ nhận lại tiền giấy đang mất giá, trong khi những người thực sự cần bạc cho sản xuất hay tích trữ thì ra về tay trắng.

Sự thay đổi về nhận thức

Hiện tượng khan hiếm bạc tại các đại lý từ Việt Nam đến Mỹ không phải là sự cố tắc nghẽn tạm thời mà là dấu hiệu của sự thay đổi căn bản trong nhận thức.

Nhà đầu tư đang dần phân biệt giữa “sở hữu giấy tờ” (thông qua ETF, futures) và “sở hữu tài sản”. Trong một môi trường mà niềm tin vào hệ thống tài chính lung lay, rủi ro đối tác là yếu tố sống còn. Bạc trong tay mình là bạc của mình, không có rủi ro về điều khoản bất khả kháng hay rủi ro nhà cung cấp phá sản.

Trong cuộc chiến giữa các ngân hàng trung ương muốn bảo vệ tiền giấy và thực tế vật lý của nguồn cung công nghiệp, tài sản vật chất đang chiếm ưu thế. Giá trên bảng điện tử lúc này chỉ là ảo ảnh, không phản ánh được giao dịch thực tế trên thị trường. Việc người mua sẵn sàng trả giá cao hơn để nhận bạc ngay chính là tín hiệu cho thấy bạc sẽ được định giá lại như một nguyên liệu chiến lược trong công nghiệp, thay vì chỉ là một kim loại quý thông thường.

Đức Quyền

FILI

– 09:57 22/12/2025