Nobel Kinh tế 2025 vinh danh lý thuyết về tăng trưởng bền vững nhờ tiến bộ công nghệ

Nobel Kinh tế 2025 vinh danh lý thuyết về tăng trưởng bền vững nhờ tiến bộ công nghệ

Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã quyết định trao Giải thưởng Nobel Kinh tế năm 2025 cho 3 nhà khoa học Joel Mokyr, Philippe Aghion và Peter Howitt. Các nhà khoa học đã cho thấy cách mà những công nghệ mới có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

Công trình được vinh danh của ông Mokyr là về việc “xác định các điều kiện tiên quyết để duy trì tăng trưởng bền vững thông qua tiến bộ công nghệ”. Trong khi đó, ông Aghion và ông Howitt được vinh danh khi đưa ra “lý thuyết về tăng trưởng bền vững thông qua cơ chế phá hủy mang tính sáng tạo (creative destruction)”.

3 nhà khoa học được vinh danh Nobel Kinh tế 2025 – Ảnh: Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng Gia Thụy Điển

Theo Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng Gia Thụy Điển, công nghệ đã phát triển nhanh chóng và ảnh hưởng đến tất cả mọi người. Những sản phẩm và phương thức sản xuất mới liên tục thay thế cái cũ trong một vòng tuần hoàn không ngừng. Đây chính là nền tảng của tăng trưởng kinh tế bền vững, giúp nâng cao mức sống, sức khỏe và chất lượng cuộc sống trên toàn cầu.

Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng diễn ra trong quá khứ. Trái lại, trì trệ từng là trạng thái phổ biến trong phần lớn lịch sử loài người. Trước đây, mặc dù thỉnh thoảng xuất hiện những khám phá quan trọng giúp cải thiện điều kiện sống và tăng thu nhập, tăng trưởng thường chỉ mang tính tạm thời rồi lại chững lại.

Nhà khoa học Joel Mokyr đã sử dụng các nguồn tư liệu lịch sử để tìm hiểu nguyên nhân khiến tăng trưởng bền vững trở thành “trạng thái bình thường mới”. Ông chỉ ra rằng, để các đổi mới nối tiếp nhau trong một quá trình tự sinh sôi, con người không chỉ cần biết rằng điều gì đó hoạt động, mà còn cần hiểu rõ lý do tại sao nó hoạt động – tức là phải có cơ sở khoa học lý giải. Trước cuộc cách mạng công nghiệp, yếu tố này thường thiếu vắng, khiến việc kế thừa và phát triển từ các phát minh mới trở nên khó khăn. Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của một xã hội cởi mở với ý tưởng mới và chấp nhận thay đổi.

Trong khi đó, các khoa học gia Philippe Aghion và Peter Howitt nghiên cứu các cơ chế đứng sau tăng trưởng bền vững. Trong một bài nghiên cứu năm 1992, họ đã xây dựng mô hình toán học về khái niệm “hủy diệt sáng tạo” (creative destruction). Đó là khi một sản phẩm mới và tốt hơn xuất hiện trên thị trường, các công ty kinh doanh sản phẩm cũ sẽ bị mất lợi thế. Sự đổi mới đó vừa mang tính sáng tạo vì đem lại cái mới, vừa mang tính hủy diệt vì khiến công nghệ cũ bị loại bỏ khỏi cuộc cạnh tranh.

Ở những góc độ khác nhau, 3 nhà kinh tế cho thấy cơ chế phá hủy mang tính sáng tạo có thể tạo ra những xung đột cần được xử lý một cách mang tính xây dựng. Nếu không, quá trình đổi mới có thể bị cản trở bởi các doanh nghiệp và nhóm lợi ích đang hưởng lợi từ trật tự cũ.

“Công trình của các nhà khoa học đạt giải cho thấy tăng trưởng kinh tế không thể được xem là hiển nhiên. Chúng ta phải duy trì các cơ chế nền tảng của sự phá hủy mang tính sáng tạo. Nếu không, xã hội có thể quay lại trạng thái trì trệ,” – Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Khoa học Kinh tế – ông John Hassler nhận định.

Thừa Vân

FILI

– 18:20 13/10/2025