Chuỗi cung ứng chip gặp rủi ro như nắng nóng mùa hè

Ai sẽ tổn thương khi Trung Quốc ngừng xuất khẩu nguyên liệu thô?

Từ ngày 1/8, Trung Quốc đã ngừng xuất khẩu hai kim loại quan trọng để sản xuất chip là gallium và germanium nhằm trả đũa việc Mỹ, Hà Lan và Nhật Bản hạn chế xuất khẩu một số máy in chip tiên tiến. Các hạn chế của Hà Lan, được công bố trước mùa hè, sẽ được áp dụng từ ngày 1/9.

Theo tờ Politico, cuộc chiến thương mại “ăn miếng trả miếng” này diễn ra trong bối cảnh các bên đang chạy đua tìm kiếm nguồn cung toàn cầu để tái sản xuất và đảm bảo hoạt động sản xuất vi mạch. Những gì đã bắt đầu từ tình trạng thiếu hụt nguồn cung trong thời kỳ đại dịch giờ là một cuộc chạy đua để tránh các điểm nghẽn về nguồn cung.

Bất chấp việc kiểm soát chặt chẽ của Trung Quốc đối với nguyên liệu thô (ví dụ, Trung Quốc kiểm soát 95% nguồn cung gallium sơ cấp của thế giới), các công ty chip vẫn khá kín tiếng về những hạn chế trong báo cáo thu nhập hàng quý gần đây của họ.

Theo tờ Politico, các nhà sản xuất chip hàng đầu của châu Âu, như NXP Semiconductors, hiếm khi đề cập đến các hạn chế nguyên liệu thô của Trung Quốc trong các bản báo cáo thu nhập.

Cũng có sự thờ ơ tương tự đối với những hạn chế từ phương Tây khiến Trung Quốc kích hoạt “trạng thái phản công”. ASML – nhà cung cấp thiết bị chip của Hà Lan, là mục tiêu chính của các biện pháp hạn chế xuất khẩu của Chính phủ Hà Lan – cho biết, các biện pháp này sẽ không có “tác động đáng kể” đối với triển vọng năm 2023 của công ty, cũng như các kịch bản dài hạn.

Nhưng theo các chuyên gia, điều đó không có nghĩa là sẽ không có bất kỳ hậu quả nào, vì các nhà sản xuất gallium và germanium của Trung Quốc sẽ phải xin giấy phép xuất khẩu, phần lớn sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm ngặt của thủ tục cấp phép.

Các nhà phân tích từ công ty nghiên cứu Wood Mackenzie đã viết trong một báo cáo vào đầu tháng 7 với tiêu đề “Cuộc chiến chip: một dấu hiệu của những điều sắp xảy ra?” rằng: “Nếu quy trình cấp phép hạn chế việc cung cấp nguyên liệu thô cho các nhà sản xuất chip bên ngoài Trung Quốc, điều này sẽ ảnh hưởng đến các thị trường đầu cuối, bao gồm cả xe điện… Điều đó gợi lại ký ức về tình trạng thiếu chip vào năm 2020 và 2021, khiến thời gian chờ giao xe tăng lên.”

Theo các chuyên gia, những quốc gia đặc biệt dễ bị tổn thương ở châu Âu là Đức – nhà nhập khẩu gallium lớn thứ hai sau Nhật Bản – và Hà Lan.

“Cây gậy và củ cà rốt”

Tuy nhiên, mối quan tâm lớn hơn là những hạn chế hiện tại chỉ là khởi đầu của một cuộc chiến thương mại leo thang lớn hơn. Theo báo cáo của Wood Mackenzie: “Mối lo ngại là chủ nghĩa bảo hộ này có thể leo thang sang các loại nguyên vật liệu quan trọng khác.”

Trong buổi họp báo cáo thu nhập hàng quý của công ty, Peter Wennink – Giám đốc điều hành ASML – đã buộc phải bình luận về các thông tin báo chí về việc sắp có thêm các biện pháp hạn chế xuất khẩu chip ra khỏi nước Mỹ rằng: “Tất nhiên, chúng tôi sẽ và không thể phản ứng trước những suy đoán. Nhưng nói chung, có ‘sự không chắc chắn đáng kể’ trên thị trường, với ‘môi trường địa chính trị, bao gồm cả kiểm soát xuất khẩu’ là một trong những lý do.”

Theo Politico, ngành công nghiệp chip đang phải đối mặt với thực tế là chính phủ các nước coi chất bán dẫn có tầm quan trọng chiến lược và không còn ngần ngại can thiệp để đảm bảo lợi ích cũng như an ninh quốc gia của họ.

Cả Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đã triển khai các chương trình hỗ trợ trị giá hàng tỷ USD — Đạo luật Chip của EU (43 tỷ euro) và Đạo luật Khoa học và Chip của Mỹ (52 tỷ USD) — nhằm thu hút đầu tư tư nhân từ Intel có trụ sở tại Mỹ, Samsung của Hàn Quốc hay TSMC của Đài Loan (Trung Quốc).

Nếu đó là “củ cà rốt”, một số chuyên gia chỉ ra rằng các chính phủ cũng đang ngày càng sử dụng biện pháp hạn chế xuất khẩu bằng “cây gậy”, và cuộc đua hạn chế hiện tại giữa phương Tây và Trung Quốc là điều không thể tưởng tượng được cách đây vài năm.

Chris Miller – Phó giáo sư lịch sử quốc tế tại Đại học Tufts (Mỹ) và là tác giả của cuốn sách “Cuộc chiến chip” – tại một sự kiện ở Washington vào tuần trước cho biết, ông “ngạc nhiên trước thành công” của nỗ lực do Mỹ dẫn đầu nhằm xây dựng một liên minh dựa trên kiểm soát xuất khẩu.

Miller nói: “Quay lại 5 năm trước, vào năm 2018, hãy hỏi bất kỳ ai trong căn phòng này: Liệu có thể thiết lập một chế độ kiểm soát xuất khẩu quy tụ các quốc gia từ cả châu Âu và châu Á lại với nhau không? Hầu hết mọi người sẽ đặt cược ngược lại điều đó.”

Tờ Politico nhận định, đó là một thực tế mới đối với các công ty liên quan, và là một thực tế có thể gây ra những hậu quả không lường trước được.

Pat Gelsinger – Giám đốc điều hành Intel – tại Diễn đàn bảo mật Aspen hồi đầu tháng 7 đã tổng kết: “Hiện tại, Trung Quốc chiếm 25% đến 30% lượng xuất khẩu chất bán dẫn. Nếu tôi có thị phần ít hơn 25% hoặc 30%, tôi sẽ cần xây dựng [ít] nhà máy hơn.”

Nhận xét đó đã bị Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo chỉ trích. Bà nói rằng không thấy “bất kỳ sự mâu thuẫn nào” giữa các biện pháp hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc và kế hoạch trị giá hàng tỷ USD của Mỹ nhằm tái sản xuất chip.